ବୈତରଣୀ

ଯାଜପୁର

ଲେଖକ

ତା ୨୫ । ୬ । ୩୩

କାଳୀଗଳି, କଟକ

ଶ୍ରୀ ଶଶିଭୂଷଣ ରାୟ

ତା-୭/୧୦/୩୩

ଏହି କି ଗୋ ମାତ, ସେହି ଗୋନାସିକା

ଯା ଲାଗି ଉତ୍କଳ ଦେଶ ମଧ୍ୟେ ଟୀକା ।

ଟେକା ହେଲାପରି ଛତ୍ର ଶିରୋପରେ

ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ପାହାଡ଼ ମଧ୍ୟେ ଶୋଭାଧରେ ।

।୧।

ଧରା-ଛତ୍ର-ବେଣ୍ଟ ପରା ତୋର ଧାର,

ଝାଲର କି ଅବା ଉପସ୍ରୋତବାର ।

ବାରି ନ ପାରି ମୁଁ ଚାହିଁଲି ନିରେଖି

ଆଖିପୁଅ ଗଲା କୃତ୍ରିମକୁ* ଦେଖି ।

।୨।

ଦେଖିଲି ଯେ ତରୁ କାଟିଣ ଗୋଟିଏ

କାଠି କଲେ ହେବ ସେ ଛତ୍ର* କୋଟିଏ ।

ସେ ତରୁ ଅସଂଖ୍ୟ କାଠିରୂପେ ଯାର

ଖଞ୍ଜା ହେଲା ପରା କରେ ମୁଁ ବିଚାର ।

।୩।

ଲତା-ସୂତ୍ରେ ଗୁନ୍ଥା ହୋଇ ପରସ୍ପରେ

ଚାରୁ ପର୍ଣ୍ଣବାସ ଆବୃତ ଉପରେ ।

ବିବିଧ କୁସୁମ ପକ୍ଷିପନ୍ତି ଯହିଁ

ଶୋଭା ବଢ଼ାଉଛି ମଧ୍ୟେ ମଧ୍ୟେ ରହି ।

।୪।

ପଥ ଠଉରାନ୍ତି ଭୂଇୟାଁ ସକଳ

ପଥରେ ପଥରେ ଡେଇଁ ପଡ଼ିଜଳ ।

ସପ୍ତକ୍ରୋଶ ଲମ୍ୱୀ ଗନ୍ଧମାରଦନ

ତୋତେ ମାଳାରୂପେ କରିଛି ଧାରଣ ।

।୪୦।

ତୋ ସ୍ରୋତ ଶୋଭଇ ତାର ହୃଦଦେଶେ

ନ ଛାଡ଼ଇ ମନ ତହୁଁ ମୋହବଶେ ।

ନାନା ଜାତି ଲତା କୁଞ୍ଜ ତହିଁ ରାଜେ

ବିବିଧ କୁସୁମ ପକ୍ଷିପନ୍ତି ସାଜେ ।

।୪୧।

ଗାଢ଼ କୃଷ୍ଣ ଶିଳା ମସୃଣ ପଥର

ତଳରେ ପଡ଼ିଛି ଛୁଇଁ ଜଳଧାର ।

ଚାରିପାଖେ ଶୋଭେ ନାନା ତରୁରାଜି

ସାଳ ପିଆସାଳ ଅସନ ବିରାଜି ।

।୪୨।

ସେ କୁଞ୍ଜ ଭିତରେ ବସିଯିବ ଯେବେ

ସଂସାର ଜଞ୍ଜାଳେ ଭ୍ରମିବ କି କେବେ ?

କୁରଙ୍ଗ କୁରଙ୍ଗୀ କରି-ଯୂଥମାନ

ଖସନ୍ତି ପର୍ବତ ଶିଖୁଁ ପ୍ରତିଦିନ ।

।୪୩।

ଜଳପାନ କରି କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତି ତୋ ସ୍ରୋତେ

ଚରି ବୁଲି ଫେରୁଥାନ୍ତି ଅବିରତେ ।

ନିର୍ଜନ ସେ ସ୍ଥାନ ଦେଖିଣ ଅପ୍ସରା

ସ୍ୱର୍ଗୁ ଆସି ତହିଁ ଖେଳୁଥାନ୍ତି ପରା ।

।୪୪।

ଭୂଇୟାଁ ସକଳ ଶିକାରେ ମାତନ୍ତି

ତୋର ତୀରୁଁ କେତେ କୁରଙ୍ଗ ମାରନ୍ତି ।

ଅରଣ୍ୟ ଇନ୍ଧନୁଁ ଅଗ୍ନିକରି ଜାତ

ପୋଡ଼ି ମାଂସ ତହିଁ କରି ଗର୍ଭଗତ ।

।୪୫।

ଅବଶିଷ୍ଟ ମାଂସ ଘରକୁ ନିଅନ୍ତି

ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀ ପିଲା ମନ ତୋଷୁଥାନ୍ତି

ଭୂଇୟାଁ ପୀଢ଼ରେ (୧) ପଞ୍ଚବିଂଶ କ୍ରୋଶ

ଭ୍ରମିଣ ପବିତ୍ର କରିସେହି ଦେଶ;

।୪୬।

ଯାଇ ତୁ ମିଳିଲୁ ଚମ୍ପକ ପୁରରେ(୨)

ଆନନ୍ଦ ଉପୁଜେ କୋହ୍ଲ ବସତିରେ ।

ସିଂହଭୂମି କେନ୍ଦୁଝର ମଧ୍ୟ ଦେଇ

ଚମ୍ପୂଆ (୩) ଜୟନ୍ତୀ (୪) ଗଡ଼ ମଧ୍ୟେ ଯାଇ ।

।୪୭।

(୧)

ପୀଢ଼–ପ୍ରଗଣା

(୨)

ଚମ୍ପକପୁର–କେନ୍ଦୁଝର ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଗଣା । ଏ ପ୍ରଗଣାରେ କେବଳ କୋହ୍ଲମାନେ ବାସ କରିଥାନ୍ତି ।

(୩)

ଚମ୍ପୁଆ–କେନ୍ଦୁଝରର ଗୋଟିଏ ସବଡିଭିଜନ ଓ ହେଡ୍‍କ୍ୱାଟରର ନାମ, ବୈତରଣୀ ନଦୀକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(୪)

ଜୟନ୍ତୀ–ଚମ୍ପୁଆର ଅପର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ସିଂହଭୂମି ଅନ୍ତର୍ଗତ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଧାନ ବ୍ୟବସାୟ ସ୍ଥଳ ।

କାହିଁ ଜାୟା ଧବକାନ୍ଧେ ହାତ ଥୋଇ

କାହିଁ ଧବ ଜାୟାକାନ୍ଧେ ଥୋଇ ଦେଇ ।

କୁକୁଡ଼ା ଲଢ଼ାଇ ଘନ ଯୁଦ୍ଧ ବେଳେ

ଧବ ଜାୟାମୁଖେ ଚୁମ୍ୱ ଦିଏ ଭୋଳେ ।

।୪।

ଲୁଗା ଗୁଆ ଗୁଣ୍ଡି ମସଲା ବାସନ

ମାଳି ପାଟଫୁଲି ମୁଦି ଦରପଣ–

ଘୋଡ଼ା ପିଠେ ଲଦି ଆସନ୍ତି ପଠାଣ

ହାଟରେ ବସନ୍ତି ଫିଟାଇ ଦୋକାନ ।

।୫।

କୁକୁଡ଼ା ଲଢ଼ାଇ ହେଲେ ଅବସାନ

ହାଟେ ନିଜ ଚିଜ ବିକ୍ରୟେ ଗମନ ।

ପଇସା ଯା ମିଳେ ନେଇ ତୋଷମନେ

ଗଣି ଦେଉଥାନ୍ତି ପଠାଣ ଦୋକାନେ ।

।୬।

ନିଜ ଇଚ୍ଛାମତେ ନେଇଣ ଜିନିଷ

ଘରକୁ ଫେରନ୍ତି ମନ କରି ତୋଷ ।

ଚମ୍ପୁଆରୁ ଆସୁଥାନ୍ତି ଅମଲାଏ

ସଙ୍ଗେ ଧରି ଲୋକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ।

।୭।

ଶସ୍ତା ଦରେ କିଣି ସମସ୍ତ ଦରବ

ହାକିମ ଭାବରେ ଦେଖାନ୍ତି ଗରବ ।

ତହିଁ ଲୌହ ଜାଲେ ଛନ୍ଦି ତୋର ବକ୍ଷ

ସରକାର ଗଢ଼ିଛନ୍ତି ଦୃଢ଼ କକ୍ଷ ।

।୮।

ସବୁ ଦିନେ କେନ୍ଦୁଝରୁ ତେଣୁ ଲୋକେ

ହାଟ କରିବାକୁ ଯାନ୍ତି କଉତୁକେ ।

ସେତ ଦେଖି ତାଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ହୁଏ ବଣା

ବୈଜ୍ଞାନିକ ବୁଦ୍ଧି ନ ହୁଏ କଳନା ।

।୯।

ଶିରେ ଲୁଗା ଦେବା ନାହିଁ ସେ ଅଞ୍ଚଳେ

ଗଭା ଚାରିପାଶେ ଫୁଲ ମାଳେ ମାଳେ ।

ଲଗାଇ ହାତରେ ପିତ୍ତଳ କଙ୍କଣ

ନାନାରଙ୍ଗ ଶାଢ଼ୀମାନ ପରିଧାନ ।

।୧୦।

କାଖେ ହାତେ କୁମ୍ଭ ଧରିଣ ଯୁବତି

ଅତଡ଼ି ଗଡ଼ିଣ ଯାନ୍ତି ଜଳକତି ।

ସାରି ସାରି ହୋଇ ଗଡ଼ିବା ବେଳରେ

କଙ୍କଣ ଶବଦ ରୁଣୁ ଝୁଣୁ କରେ ।

।୧୧।

ତୋର ବୃଦ୍ଧି ବେଳେ ମଳ ମାଟି ଝରି

ବିଟପୀ ଦିଶନ୍ତି ସ୍ଥବିର ଯେପରି ।

ନାନା ଜାତି ପକ୍ଷୀ ବସି ତୋର ତୀରେ

ଗାଉଥାନ୍ତି ଗୀତ ମନୋହର ସ୍ୱରେ ।

।୧୨।

ତାହାଙ୍କୁ ଆହାର ଦେଇ କରୁ ଗତି

ଯାଇ ତୁ ମିଳିଲୁ ଜ୍ୟୋତିପୁର କତି ।

ବହୁକାଳ ପୂର୍ବେ ଭଞ୍ଜ ଦୁଇ ଭାଇ

ଜ୍ୟୋତି ଭଞ୍ଜ, ଆଦି ଭଞ୍ଜ ନାମ ନେଇ–

।୧୩।

ରହିଥିଲେ ଗଡ଼ କରି ସେ ଠାବରେ

ବଡ଼ ରାଜା ହେଲେ ମୟୁରଭଞ୍ଜରେ ।

ସାନ ଜ୍ୟୋତି ଭଞ୍ଜ ନାମେ ଜ୍ୟୋତିପୁର

ଗ୍ରାମ ବସାଇଲେ ଅତୀବ ସୁନ୍ଦର ।

।୧୪।

ସେଠାରୁ ଭୂଇୟାଁ ତାଙ୍କୁ ନେଇ ଯାଇ

କେନ୍ଦୁଝର ରାଜଗାଦିରେ ବସାଇ-

ରାଜା ବୋଲି ତାଙ୍କୁ ମଣିଲେ ସରବେ

ଜ୍ୟୋତିପୁରେ ଭଗ୍ନ ଦୁର୍ଗ ଅଛି ଏବେ ।

।୧୫।

ଅନତି ଦୂରରେ କୀଚକ ଈଶ୍ୱରୀ

ନାମେ ଦେବୀ-ମୂର୍ତ୍ତି ଅତି ଭୟଙ୍କରୀ ।

ମୟୁରଭଞ୍ଜର ସୀମା ମଧ୍ୟେ ଥାଇ

କୀଚକ ଈଶ୍ୱରୀ ସେବା ପୂଜା ପାଇ ।

।୧୬।

*ଅରୁଆଁ ଗ୍ରାମରେ ପଡ଼ିଲେ ବିପଦ

ଦେବୀକୃପା ଯୋଗୁଁ ନ ଥାଏ ବିଷାଦ ।

ମନ୍ଦିର ପାର୍ଶ୍ୱରେ କୀଚକ ନଗର

ଥିଲା ବୋଲି ଲୋକେ କହନ୍ତି ସେଠାରେ ।

।୧୭।

ମାଟିତଳୁ କେତେ ମନ୍ଦିର ଜଗତି

ମଣ୍ଡପ ସଉଧ ବାହାରିଛି ତଥି ।

ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ସମୟେ ଉଦ୍ଧାର

ହୋଇଅଛି ସେହି ଜୀର୍ଣ୍ଣ କୀର୍ତ୍ତିବାର ।

।୧୮।

ସୂଚୀ କାମ ତହିଁ ରହିଛି ପଥରେ

କୋଣାର୍କ କାମର ସମକଛ ଧରେ ।

ହାହା ରେ ଉତ୍କଳ ତୋ ଗୁଣ ବିଭବ,

ଲୁଚାଇଲୁ ନେଇ ଏବେ କେଉଁ ଠାବ !

।୧୯।

ରହିଛି ତୋ କୋଳେ ସବୁ ଉପାଦାନ

ନାହାନ୍ତି କେବଳ ଆଉ କର୍ମ୍ମିଜନ ।

ଭୂସ୍ୱାମୀ ଯେତେକ ଧନୀ ଗୁଣୀମାନ

ଉତ୍ସାହ ଦେଉଣ ଥିଲେ ଶିଳ୍ପିଗଣ ।

।୨୦।

ନବ୍ୟ ରୀତି ନୀତି ଅନୁକରଣରେ

ଛୋଟଠାରୁ ବଡ଼ ସର୍ବେ ତୋ ଅଙ୍କରେ ।

ମାତିଣ ଅଛନ୍ତି ପଡ଼ୁନାହିଁ ଦୃଷ୍ଟି

ନିଜ ଦେଶେ, ତେଣୁ ହେଉନାହିଁ ସୃଷ୍ଟି ।

।୨୧।

ଶିଳ୍ପ ମାତୃଭାଷା ସେପରି ସଜୀବ

ଭଞ୍ଜ ଯୁଗେ ଯାହା ଥିଲାଟି ସମ୍ଭବ ।

କେତେ ଦିନ ଆଉ ପୂର୍ବ କଥାମାନ

ଗାଇ ହେଉଥିବେ ତୋର ସୁତଗଣ ?

।୨୨।

ଲାଜ ନ ମାଡ଼େ କି ଭାଷଣେ ଏ କଥା

ମୋର ପିତାଙ୍କର ଥିଲା ବଡ଼ମଥା ।

ନିଜତ୍ୱ ହରାଇ ତୋ ସୁତ ସକଳ

ପରଭାବରାଜି ଗ୍ରହଣେ ଚପଳ ।

।୨୩।

ଯେତେ ଦିନଯାଏ ଥିବଏହି କଥା

ସେତେ ଦିନଯାଏ ତୋର ଗୁଣଗାଥା ।

ଲୁଚି ରହିଥିବ ଗର୍ଭେ ନଦୀ ଗିରି

ବଣଫୁଲ ବନେ ମଉଳିଲା ପରି ।

।୨୪।

ଜ୍ୟୋତିପୁର ଗ୍ରାମେ କରଣ ବ୍ରାହ୍ମଣ

ଅତି ଆନନ୍ଦରେ କାଟନ୍ତି ଜୀବନ ।

ତାଙ୍କ ମନ ତୋଷି ତହୁଁ ବହିଗଲୁ

ରାଜନଗରରେ ଯାଇଣ ମିଲିଲୁ ।

।୨୫।

ତୋ ତୀରେ ଶୋଭଇ ରାଜାଙ୍କ ନବର

ତୋର ଶଯ୍ୟା ତହିଁ ଆବୃତ ପଥର ।

ରାଜମାତା ତହିଁ ବାସ କରିଥାନ୍ତି

ଗରିବ କ୍ଷୁଧାର୍ଥୀ ଅଭାବ ଘୁଞ୍ଚାନ୍ତି ।

।୨୬।

ଅନେକ ପାଇକ ବ୍ରାହ୍ମଣ କରଣ

ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରସାଦେ ସୁଖେ ଯାଏ ଦିନ ।

ତହିଁ ଆଗେ ଦଧିବାମନ ମନ୍ଦିର

ରଥ ଏକ ହୁଏ ଦିଶଇ ରୁଚିର ।

।୨୭।

ଯେତେବେଳେ କୋହ୍ଲ ଦମ୍ପତି ସକଳ

ଗୁଣ୍ଡିଚା ଯାତ୍ରାରେ ହୋଇ ଏକଠୁଳ ।

କରୁଣ ଥାଆନ୍ତି ନୃତ୍ୟ ରଥ ଆଗେ

ଚାଙ୍ଗୁବାଦ୍ୟେ ଗାଇ ଗୀତ ନାନା ରଙ୍ଗେ ।

।୨୮।

ତା ପାଶ୍ୱେ ରହିଛି କେଶରୀ ଯେ କୁଣ୍ଡ,

ବହୁଯାତ୍ରୀ ତହିଁ ପ୍ରତିଦିନ ରୁଣ୍ଡ ।

ମୟୁରଭଞ୍ଜର ସୀମାରେ ଅଛଇ

ତୋର ଶୋଭା ତହିଁ ବିଚିତ୍ର ରାଜଇ ।

।୨୯।

ତହୁଁ ତୁ ମିଳିଲୁ ଲଙ୍ଘି ଗିରି ବନ

ଯହିଁ ସୁଆଁ ମରେ ସପତ ଶାସନ ।

କେନ୍ଦୁଝର ମଧ୍ୟେ ସେ ସ୍ଥାନ ପ୍ରସିଦ୍ଧ

ମଧ୍ୟେ ମଧ୍ୟେ ତହିଁ ପହଞ୍ଚନ୍ତି ସିଦ୍ଧ ।

।୩୦।

ତୋ ତୀର ବନରୁ ନେଇ ଜଡ଼ିବୁଟି

ରୋଗ ଉପଦ୍ରବ ଯାଏ ବଳେ ହଟି ।

ସୁଆଁମ ତେଜିଣ ଘୋର ଗିରିବନ

ଲଙ୍ଘି ତୁ ଗମିଲୁ ବିଂଶ କ୍ରୋଶ ପୁଣ ।

।୩୧।

ଯାଇ ତୁ ମିଳିଲୁ ସନ୍ତୋଷପୁରରେ

ବେପାରୀ ଯେଠାରେ କାଠଭେଳା କରେ ।

ମୁଷନ ନାମରେ ଖର ସ୍ରୋତଧାର

ମିଳିଲା ତୋ ସଙ୍ଗେ ଆସି ସେ ଠାବର ।

।୩୨।

ସେହିଠାରୁ ନାବ୍ୟ ଅଟେ ତୋର ଶଯ୍ୟା

କାଠଭେଳାମାନ ହୁଏ ତହିଁ ସଜ୍ଜା ।

ସୁଆଁମ ଗ୍ରାମରୁ ସନ୍ତୋଷପୁରକୁ

ତୋର ଯେଉଁ ପଥ ଲଙ୍ଘି ଆସିବାକୁ ।

।୩୩।

ସେପରି ଭୟଦ କେଉଁଠାରେ ବନ

ଅଛି ବୋଲି ଦେଖି ନାହିଁ ମୋ ନୟନ ।

ଘଟଗାଁ ତାରିଣୀ ଆସ୍ଥାନ ପାଖରୁ

ମୟୁରଭଞ୍ଜର ସୀମା ନିକଟରୁ ।

।୩୪।

ସେ ମଧ୍ୟରେ କେହି ନ ରହନ୍ତି ଜନ

ହିଂସ୍ରଜନ୍ତୁ ପୁଣିକରି-ଯୁଥମାନ ।

କୁରଙ୍ଗ ଘୋଡ଼ିଙ୍ଗ ଆଦି ବାସସ୍ଥାନ

ଜନମାନଙ୍କର ନ ପଡ଼େ ନୟନ ।

।୩୫।

ସେ ଅଂଶର ଶୋଭା କେ ବର୍ଣ୍ଣିପାରିବ

ଗୁଳି ତୀର ଯେଉଁ ବନେ ନ ଭେଦିବ ।

ନିର୍ଜ୍ଜନ ଦେଖିଣ ଦେବକନ୍ୟାଗଣ

କରୁଥିବେ ଅବା ତୋ ଜଳରେ ସ୍ନାନ ।

।୩୬।

ସନ୍ତୋଷପୁରରେ କୋହ୍ଲର ବସତି

ଦେଖିଲେ ଆସଇ ମନେ ମହାଭୀତି ।

ସାରି ସାରି ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ର ଘରମାନ

ନିବିଡ଼ ଅରଣ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ଅବସ୍ଥାନ ।

।୩୭।

ଶିବିକା ପରାୟେ ଦିଶଇ ଦୂରକୁ

ଧନ୍ୟ ସେ ସାହାସ ରାତି ଚଳିବାକୁ ।

ଧୁନି, ତୀର ଯୋଗେ ନ କରନ୍ତି ଭୟ

ଏକତା ବଳରେ ଅଟନ୍ତି ନିର୍ଭୟ ।

।୩୮।

ଭାବନ୍ତି ଜଣକୁ ପଡ଼ିଲେ ବିପଦ,

ବିପଦ ପଡ଼ିଲା ସର୍ବ ଜନପଦ ।

ମୋଗଲବନ୍ଦିରେ ଗ୍ରାମେ ଏ ଏକତା

ଥିଲେ କାହିଁ ଆଜି ଏ ଦଶା ହୁଅନ୍ତା ?

।୩୯।

ନାନା ବର୍ଣ୍ଣ ମାଟି ନେଇଣ ଯୁବତୀ

ନାନା ବର୍ଣ୍ଣେ କାନ୍ଥମାନ ଲିପିଥାନ୍ତି ।

କାଠି କୁଟା ପୋଡ଼ି କରି ରଙ୍ଗ କଳା

ମଧ୍ୟେ ମଧ୍ୟେ ଲିପି ଦିଅନ୍ତି ଅବଳା ।

।୪୦।

ଅବଳା ନ କହି ସବଳା କହିଲେ

ଅତି-ଉକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ କେତେବେଳେ ।

ସନ୍ତୋଷପୁରରୁ ତୋର ବକ୍ଷ ଛାଇ

କେତେ କାଠଭେଳା ଭାସି ଯେ ଆସଇ ।

।୪୧।

ମହାଜନମାନେ ଛନ୍ଦି ଦେଇ ଭେଳା

ଠିକଣା ଜାଗାରେ ତହୁଁ ଯାଇ ମେଳା ।

*ବାଥୁଡ଼ି ବାହକ ଭେଳା ପରେ ଉଭା

ହୋଇ କାତ ମାରି ଦେଖି ନଦୀ ଶୋଭା ।

।୪୨।

ଛାଡ଼ି ଦେଇଥାଏ ସୁସ୍ୱରେ ସଙ୍ଗୀତ

ଅଣ୍ଟି ଭୋଜା ଖାଇ ହୋଇ ଆନନ୍ଦିତ ।

ଖରା ବରଷାରେ ଚାଲିଥାଏ ଭେଳା,

ପହଞ୍ଚିଗଲେ ସେ ମହିଷର ମେଳା ।

।୪୩।

ଖିଦିଖିଦି ହୋଇ ପଳାଉଣ ଥାନ୍ତି

ଭେଳା ଚାଲିଗଲେ ଜଳରେ ପଶନ୍ତି ।

ଉଭୟ ତୀରରେ ପ୍ରକୃତିସୁନ୍ଦରୀ

କେତେ କେତେ ଶୋଭା ଦେଇଛି ବିସ୍ତାରି ।

।୪୪।

ମାଙ୍କଡ଼ ପଲକୁ ପଲ ଚରୁଥାନ୍ତି

ଏ ଗଛ ସେ ଗଛ ଡିଆଁ ମାରୁଥାନ୍ତି ।

ଜାକ କରି ଛୁଆମାନ ପେଟତଳେ

ଓହଳି ପଡ଼ନ୍ତି କାହିଁ ଶାଖାତଳେ ।

।୪୫।

ଗୋରୁ ଗାଈ ମେଣ୍ଢା ଚରାଇ ବାଳକେ

ତଡ଼ୁଣ ଥାଆନ୍ତି ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କୁ ଥୋକେ ।

ଦୋଳି ଖେଳୁଥାନ୍ତି ଶିଆରୀ ଲତାରେ

କିଏ ବା ମାତନ୍ତି ପୁଆଡାବଳରେ ।

।୪୬।

ନେଇଣ ଆହାର ପକ୍ଷୀମାନେ କାହିଁ

ଖୁଆନ୍ତି ଶାବକେ ବୃକ୍ଷଡାଳେ ରହି ।

ଖାଇଲା ବେଳରେ କିଚିରି ମିଚିରି

ଶବ୍ଦ କରୁଥାନ୍ତି ଥଣ୍ଟେ ଥଣ୍ଟ ମାରି ।

।୪୭।

କାହିଁ ତରୁଶ୍ରେଣୀ ନିବିଡ଼ ଅରଣ୍ୟ

କରିଯୁଥ ପୁଣ ସମ୍ୱର ହରିଣ ।

ଜଳପାନ କରି ଫେରିଗଲା ବେଳେ

ଭେଳାର ବାହକ ପଡ଼ିଗଲେ ଡୋଳେ ।

।୪୮।

ଥକାମାରି ଛିଡ଼ା ହୋଇଯାନ୍ତି କ୍ଷଣେ,

ଡିଆଁମାରି ପୁଣି ପଳାନ୍ତି ଅରଣ୍ୟେ ।

ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରମାନ ଶୋଭୁଅଛି କାହିଁ

ନାନା ଜାତି ଶସ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ତହିଁ ।

।୪୯।

ସୋରିଷ ଗଛର ଫୁଲ କି ସୁନ୍ଦର

ପବନେ ଝୁଲେ କିସୁବର୍ଣ୍ଣ ଚଅଁର!

ରାଶି ଗଛ ଫୁଲ ରହିଛି ଥୋକାଏ

ରାମତିଳା ଫୁଲ ମନ ମୋହୁଥାଏ ।

।୫୦।

କାହିଁ ଲତାକୁଞ୍ଜେ ବସି ଚଷାପୁଏ

“ମୁଁ ଚଷା ପୁଅଟି” ରାବ କରୁଥାଏ ।

କାହିଁ ମାଛ ରଙ୍କା କରି ନାନା ଗତି

ଡୁବି ତୋର ଜଳେ ମାଛ ଧରୁଥାନ୍ତି ।

।୫୧।

ଧାନକ୍ଷେତ ବୁଲି ଆସିଣ ଚଷାଏ

ବାଳୁଙ୍ଗା ବାଛନ୍ତି ବିଲରୁ ଥୋକାଏ ।

ଜଳର ଅଭାବ ଦେଖି ଅବା କାହିଁ

ଏ କ୍ଷେତୁଁ ସେ କ୍ଷେତ କାଟୁଥାନ୍ତି ଗୋହି ।

।୫୨।

ବକ୍ରଗତି ସ୍ରୋତେ ତହୁଁ ଚାଲୁ ଚାଲୁ

ସେ ବୀରଗୋବିନ୍ଦପୁରେ ପହଞ୍ଚିଲୁ ।

ବାମେ କୋରକୋରା ମଠଟି ରାଜଇ

ଯହିଁ ମନୋହର ଉଦ୍ୟାନ ଅଛଇ ।

।୫୩।

ଠାକୁର ଗୋପାଳଜିଉ ନାମ ତହିଁ

ଦରଶନେ ଭକ୍ତି ଉପୁଜଇ ଯହି ।

ତହିଁ ଅନ୍ନଭୋଗ ଥରେ ଯେ ଚାଖିଛି

ଠାକୁର ମହିମା ସେ ସିନା ଜାଣିଛି ।

।୫୪।

ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରୁ ଖଞ୍ଜା

ହୋଇଛି ବିଧାନ ତହିଁ ସେବା ପୂଜା ।

ଦକ୍ଷିଣେ ଶୋଭଇ ରାଘବ ମନ୍ଦିର

ସମ୍ମୁଖେ ଶାସନ କୁଳୀନ ଭୁସୁର ।

।୫୫।

ଅଶୋକ, ବକୁଳ, ଚୁତ, ନାରିକେଳ

ଚମ୍ପକ, କଦଳୀ ଆଦି ତହିଁ ଠୁଳ ।

ସେ ସ୍ଥାନର ଶୋଭା ପଡ଼ିଲେ ନୟନେ

ଗ୍ରାମବାସ ତୁଚ୍ଛ ହେଉଥାଏ ମନେ ।

।୫୬।

କାଞ୍ଚି ଯୁଦ୍ଧେ କେନ୍ଦୁଝର ମହାରାଜା

ସାହାଯ୍ୟ ଦେଇଣ ଉଡ଼ାଇଲେ ଧ୍ୱଜା ।

ପୁରସ୍କାର ରୂପେ ଆନନ୍ଦପୁରକୁ

ପାଇଥିଲେ ଆଣିଥିଲେ ରାଘବଙ୍କୁ ।

।୫୭।

ନେଉଁ ସେ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ନିଜ ଦୁର୍ଗଯାଏ

ସେ ସ୍ଥଳରେ ବସା କରିବା ସମୟେ ।

ଦେଖିଲେ ସ୍ୱପନ ରାଜା ନିଶାକାଳେ

ରଘୁନାଥମୂର୍ତ୍ତି ଆସିଣ କହିଲେ ।

।୫୮।

“ଏ ସ୍ଥାନରେ ମୋତେ ରଖ କରି ପୁର

ଯିବାକୁ ମୋହର ନାହିଁ ମନ ଦୂର ।

ସିଦ୍ଧ ଗତାଗତ ଯୋଗେ ଏହା ପୂତ

ଏ ସ୍ଥାନରେ ବାସ ମୋର ଅଭିମତ ।”

।୫୯।

ତେଣୁ ତହିଁ କରି ସୁନ୍ଦର ମନ୍ଦିର

ସ୍ଥାପିଲେ ସେ ସ୍ଥାନେ ମୂର୍ତ୍ତି ନୃପବର ।

ଦକ୍ଷିଣେ ପତିତପାବନ ମୁରତି

ବାମେ ଶମ୍ଭୁ ଏକ ଥାପିଲେ ନୃପତି ।

।୬୦।

ଅଗ୍ରେ ରହୁଛନ୍ତି ମହାବୀର ତହିଁ

ମନ୍ଦିର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ତୋର ସ୍ରୋତ ବହି ।

ମନୋହର କରିଅଛି ସେହି ସ୍ଥାନ

ନାନାରଙ୍ଗେ ତହୁଁ କରିଲୁ ଗମନ ।

।୬୧।

ତାରତଳେକୁଣ୍ଡବାସଳୀ ଯେ ଘାଟି,

ଯାର ଶୋଭା ତହିଁ ଅତି ପରିପାଟି ।

କାଠ ଭେଳା ତହିଁ ଅତି ସାବଧାନେ

ପାର କରିଥାନ୍ତି ତା ବାହକମାନେ ।

।୬୨।

ଯାଇ ତୁ ଭେଟିଲୁ କ୍ରୋଶ ଲିଙ୍ଗ ଏକ

ଝାଡ଼େଶ୍ୱର ନାମେ ପୂଜେ ତାଙ୍କୁ ଲୋକ ।

ଅନତିଦୂରରେ ଆନନ୍ଦବର୍ଦ୍ଧକ

ଆନନ୍ଦପୁର ଯେ ଶୋଭଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ।

।୬୩।

ଆନନ୍ଦପୁରେ ତୋ ଜଳ-ଦରପଣେ

ଦେଖୁଥାନ୍ତି ନିଜ ମୁଖ ଜନମାନେ ।

ଉଭୟ ତୀରରେ ଚାରୁ ସୌଧବାର

ତୋ କଣ୍ଠେ ଲମ୍ୱେ କି ଶୁଭ୍ର ପୁଷ୍ପହାର ?

।୧।

ମନୋହର ସୌଧ ନୃପତିନବର

ଫକିରମୋହନ ଥିବା ସମୟର ।

ବାମେ ନବ କୋଠା ଧାଡ଼ି ଧାଡ଼ି ସାଜେ

କୁଳୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶାସନ ବିରାଜେ ।

।୨।

ମାକ୍ମିଲନଙ୍କ ରାଜତ୍ୱ କାଳରେ

କେନ୍ଦୁଝର ଗତି ଉନ୍ନତି ପଥରେ ।

ଏଥି ଯେତେ ନବ ସୌଧ ବିରାଜିତ

କେନ୍ଦୁଝର ଦୁର୍ଗ ଚମ୍ପୁଆ ସମେତ ।

।୩।

ଚମ୍ପୁଆରେ ଲୌହ ସେତୁ ବକ୍ଷେ ତୋର

ସେଠାରୁ ଏଠାକୁ ରାଜପଥ ସାର ।

ତାଙ୍କ ସମୟରେ ହୋଇଛି ନିର୍ମିତ

ଆଉ କେତେ ସେତୁ ପଥରେ ଶୋଭିତ ।

।୪।

କେନ୍ଦୁଝର ମଧ୍ୟେ ବୃହତ ନଗର

ଆନନ୍ଦପୁରଟି ଅତି ମନୋହର ।

ତହିଁରେ ଅଛନ୍ତି ଲୋକ ସବୁ ଜାତି

ନାନା ବ୍ୟବସାୟେ ଦିନ କାଟୁଥାନ୍ତି ।

।୫।

ମଠା ଲୁଗା ତହିଁ ମିଳଇ ବହୁତ

ସୁତାଶାଢ଼ୀ ପୁଣି ବହୁ ବ୍ୟବହୃତ ।

ଯେ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଧଳ ତହିଁ ଥିଲେ

ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହେ ସାହାଯ୍ୟ ସେ କଲେ ।

।୬।

ଉତ୍କଳେ ପ୍ରଥମେ ରାୟ ବାହାଦୂର

ପଦବୀ ତାହାଙ୍କୁ ଦେଲେ ସରକାର ।

ବେବର୍ତ୍ତା ଉପାଧି ଦେଇଥିଲେ ରାଜା

ସ୍ନେହେ ପାଳୁଥିଲେ କେନ୍ଦୁଝର ପ୍ରଜା ।

।୭।

ମୋଗଲବନ୍ଦୀରେ କିଣି ଜମିଦାରୀ

ଚଳୁଥିଲେ କୁଳାଚାରକୁ ଆଦରି ।

ତାଙ୍କ ବଂଶଧର ଗତି ଯେ ଦେଖିବ

ମୁଣ୍ଡେ ହାତ ଦେଇ ବିସ୍ମୟେ ବସିବ ।

।୮।

ପ୍ରଭୁତ୍ୱ ଯୌବନ ଧନ ଅବିବେକ-

ପଣିଆ ଏପରି କରିଥାଏ ଲୋକ ।

ନଗର ପ୍ରାନ୍ତରେ ବଳଭଦ୍ରପୁର

ଶାସନ କୁଳୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ଘର ।

।୯।

କବିଚନ୍ଦ୍ର ବଡ଼ ପଣ୍ଡା ବାସୁଦେବ

ଜନ୍ମିଥିଲେ ତହିଁ ଅର୍ଜିଲେ ଗୌରବ ।

ଛାନ୍ଦାର୍ଥୀ ସେପରି ଜଣେ ଅବା କାହିଁ

କେବେ ଦେଖି ନାହିଁ ତାଙ୍କ ପରିମୁହିଁ ।

।୧୦।

ସରସ ସଙ୍ଗୀତ ରଚନାରେ ପଟୁ

ବହୁଦୂରେ ଥିଲେ ସଦା ସେ କପଟୁଁ ।

ଝାଡେଶ୍ୱରୁଁ କ୍ରୋଶ ଦୂର ବାଟଯାଏ

ଉତ୍ତରଇଶ୍ୱର କ୍ରୋଶ ଲିଙ୍ଗଟିଏ ।

।୧୧।

ଏ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ବ୍ୟାପିଛି ନଗର

ମଧ୍ୟେ ସ୍ଥିତ ଦଧିବାମନ ମନ୍ଦିର ।

ସାର ସାରି ହୋଇ ତାର ପାର୍ଶ୍ୱ ଦେଇ

କାଖେ ହାତେ କୁମ୍ଭ ଧରି ବେଶ ହୋଇ ।

।୧୨।

ଜଳ ଅନୟନେ ନାରୀଙ୍କ ଗମନ

ତୋର ବକ୍ଷଶୋଭା କରଇ ବର୍ଦ୍ଧନ ।

ଅଳ୍ପ ଦୂରେ କୁଶଭଦ୍ରା ନଦୀତୀର

ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଶମ୍ଭୁ କୁଶଳ-ଈଶ୍ୱର ।

।୧୩।

ସେଠାରେ ତା ତୀରେ ଅଛି ସେତୁଟିଏ

ଇଞ୍ଜିନିୟରଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ବଣା ହୁଏ ।

ଧନୁର୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ ନିଜ ବୁଦ୍ଧିବଳେ

ତା ତୀର ବାନ୍ଧିଣ ନ ଥିଲେ ସେ କାଳେ ।

।୧୪।

ଦେବଗ୍ରାମ ଭୂମି କୁଶଳ-ଇଶ୍ୱର

ବାଲିସ୍ତୂପ ମଧ୍ୟେ କରନ୍ତେଣି ଘର ।

ତହିଁ ତାଟ ଭୋଗ ସୁସ୍ୱାଦ ସୁପଥ୍ୟ

ଭୋଗ ମଧ୍ୟେ ଥାଏ ଯହିଁ ବିଶେଷତ୍ୱ ।

।୧୫।

ଛେନା କନ୍ଦ ସର ସଙ୍ଗରେ ପାଳୁଅ

ମିଶାଇ କରିଣ ଥାଆନ୍ତି ଅମିୟ ।

ଆନନ୍ଦପୁରରେ ମଜ୍ଜିଗଲା ମନ

ତେଣୁ ସଙ୍କୁଚିତ ତୋର ଆୟତନ ।

।୧୬।

ତୋ ସଙ୍ଗେ ଆସିଣ ସେ ବନମାଳିଆ

ତୋ ତୀରେ ଥିଲେ ବା କଦମ୍ୱମୂଳିଆ ।

ରାଜଭବନର ଅଗ୍ରେ କି କଦମ୍ୱ

ଜଳେ ପଡୁଥିଲା ତାଙ୍କ ପ୍ରତିବିମ୍ୱ ।

।୧୭।

ସ୍ନାନାନ୍ତେ ଗମନ କାଳେ ଭକ୍ତଗଣ

ତୋଷୁଥିଲେ ଅବା ନିଜ ପ୍ରାଣମନ ।

ଆନନ୍ଦପୁରକୁ ସଦା କୃପା ତୋର

ତୋ ବକ୍ଷେ ରଖିଣ ଥାଉ ବହୁ ନୀର ।

।୧୮।

ଝାଡେଶ୍ୱର ଶମ୍ଭୁମନ୍ଦିର ତଳରେ

ତୋର ଶୋଭା ତହିଁ ଜନ ମନ ହରେ ।

ଏକ ପାଶ୍ୱେ ଶୋଭେ ଚାରୁ ସୌଧରାଜି

ଅନ୍ୟ ପାଶ୍ୱେ ରାଜ-ଉଦ୍ୟାନ ବିରାଜି ।

।୧୯।

ସୌଧରାଜି ପାଶ୍ୱେ ଘସିପୁରା ଗ୍ରାମ

ଗୋବରଗଡିଆ ମଧ୍ୟେ ପଦ୍ମ ନାମ ।

ପରି ଜନ୍ମିଥିଲେ ପଣ୍ଡିତ ପ୍ରବର

ନ୍ୟାୟ ବାଚସ୍ପତି ଶାସ୍ତ୍ରୀ ଦ୍ୱିଜବର ।

।୨୦।

ମାଧବା ନନ୍ଦଟି ନାମଟି ଯାହାର

ବଗଳା ମନ୍ତ୍ରଟି ସାଧନ ତାଙ୍କର ।

ପଞ୍ଚନ୍ତ୍ରିଂଶ ବର୍ଷ ବୁଲି ନାନା ଦେଶ

ଲାଭ କରିଥିଲେ ସେ ବିଦ୍ୟା ବିଶେଷ ।

।୨୧।

ମୈଥିଳୀ, ବଙ୍ଗଳା, ମହାରାଷ୍ଟ୍ରୀ, ହିନ୍ଦୀ

ଭାଷାରେ ବକ୍ତୃତା କରୁଥିଲେ ଛନ୍ଦୀ ।

ତାଙ୍କ ରୂପ ଯେହୁ ଦେଖିଛି ନୟନେ

ବ୍ରାହ୍ମଣର ତେଜ ସେହି ସିନା ଜାଣେ ।

।୨୨।

ବନଫୁଲ ବନେ ମଉଳିଲା ପରି

କେନ୍ଦୁଝରେ ଜନ୍ମ ଯୋଗୁଁ ସେହିପରି ।

ଧନୁର୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ ସଦା ନିକଟରେ଼

ବସାଇ ପଦାକୁ ନ ଛାଡିଲେ ଥରେ ।

।୨୩।

ଫକିରପୁରକୁ ଗମନେ ତୋ କକ୍ଷ

କ୍ରମେ ବିସ୍ତାରିତ ହେଲା ତୋର ବକ୍ଷ ।

ଦକ୍ଷିଣେ ବସତି ଜନାର୍ଦ୍ଦନପୁର

କୁଳୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କର ଘର ।

।୨୪।

ନୀଳାମ୍ୱର ପତି ନାମେ ବିପ୍ର ତହିଁ

ତନ୍ମାଦି ଶାସ୍ତ୍ରରେ ନିପୁଣଟି ସେହି ।

ସହସ୍ର ସହସ୍ର ଶ୍ଲୋକ କେଣ୍ଠ ରଖି

କଥା ପଦକେ ସେ ଦେଉଥାନ୍ତି ଯୋଖି ।

।୨୫।

କହିଲେ ନ ସରେ ତାଙ୍କ ନିଷ୍ଠାପଣ

ଧନୁର୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ ବିଶ୍ୱାସ କରିଣ ।

ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ସବୁ କରାନ୍ତି ବରଣ

ନ ଥାଏ ବିଶ୍ୱାସ ଅନ୍ୟଠାରେ ପୁଣ ।

।୨୬।

ଆଜିକାଲି ତାଙ୍କ ପରି ଜଣେ କେହି

କର୍ମିଷ୍ଠ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

ଶରୀରର କାନ୍ତି ଅତି ତେଜସ୍କର

ବିଧର୍ମ୍ମୀ କରନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ନମସ୍କାର ।

।୨୭।

ଦକ୍ଷିଣେ ଟୁକୁଣା ବ୍ରାହ୍ମଣ ବସତି

କୁଣ୍ଡେଶ୍ୱର କ୍ରୋଶଲିଙ୍ଗ ପୂଜୁଥାନ୍ତି ।

ଫକିରପୁରଟି ଶୋଭଇ ବାମରେ

ବହୁମଠା ଲୁଗାମିଳେ ସେହିଠାରେ ।

।୨୮।

ନାନାଜାତି ଦ୍ରବ୍ୟ ସେଠାବେ ମିଳଇ

ପରିବାର ହାଟ କାହିଁ ବସିଥାଇ ।

ସବୁବେଳେ ଲୋକ ତୋର ରମ୍ୟ ତୀରେ

ବସି ରହିଥାନ୍ତି ଡଙ୍ଗା ଅପେକ୍ଷାରେ ।

।୨୯।

କାହାର ସନ୍ତାନ ଜ୍ୱର ଭୋଗୁଅଛି

ପାଚନ କିଣିବା ପାଇଁ ଆସିଅଛି ।

କିଏ ଅବା ଯୋଗୀବୈଦ୍ୟ* ଡାକିନେବ

ନିଜ ପରିବାର ରୋଗ ଦେଖାଇବ ।

।୩୦।

କିଏ ଅବା ଯିବ ଟୁକୁଣା ଗ୍ରାମକୁ

ନିଜ ପୁରୋହିତ ଡାକି ଆଣିବାକୁ ।

ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଖରାରେ ତାତିଲା ବାଲିରେ

ଛଟପଟ ହେଉଥାନ୍ତି ବସି ନରେ ।

।୩୧।

କାର ପୁଅ ଯାଇଥିଲା ଦୋକାନକୁ

ନିଜ ଘର ଲୋଡ଼ା ଚିଜ ଆଣିବାକୁ ।

ବିଳମ୍ୱ ହେବାରୁ ତା ମାତା ବିକଳ

ପଠାଇଛି ତାର ପିତା ତୋର କୂଳ ।

।୩୨।

ମେଘ ଅନ୍ଧାରରେ କିପରି ତନୟ

ଆସିବ ଭାବିଣ ତା ମନ ଅଥୟ ।

ଏ ଲୋକ କଷଣ ନାଉରିଆ କେବେ

ଲେଶମାତ୍ର ତାର ମନରେ ନ ଭାବେ ।

।୩୩।

ତୋର ଦୁଇ ତୀର ଅତଡ଼ି ତଟରେ

ନାନାଦି ଫସଲ ଅତି ଶୋଭା ଧରେ ।

ବାଇଗଣ ଆଖୁ କ୍ଷେତେ ଜଳଦାନେ

ତେଣ୍ଡା ବାହୁଥାନ୍ତି କାହିଁ ଜନମାନେ ।

।୩୪।

ମନ ହରଷରେ ଉଚ୍ଚସ୍ୱରେ ଗୀତ

ଛାଡ଼ି ଦେଇ ତୋଷୁଥାନ୍ତି ନିଜ ଚିତ୍ତ ।

ତୋ ତୀର ବୃହତ ବରଗଛମାନ

ଭୂଇ ତଳଯ଼ାଏ ମେଲେ ଡାଳମାନ ।

।୩୫।

ସେ ଡାଳେ ବସିଣ କୌତୁକେ ବାଳକେ

ନାନାଜାତି କ୍ରୀଡ଼ା ରଚୁଥାନ୍ତି ଥୋକେ ।

ଗୋରୁ ଗାଈ ଛାଡ଼ି ତୀର ବେଣାପାଟେ

ତାଛାଇରେ ବସି କେହି ଦିନ କାଟେ ।

।୩୬।

କିଛି ଦୂର ପରେ ଭେଟିଲା କୁଶେଇ

କୁଶଭଦ୍ରା ବୋଲି ଯା ନାମ ବହଇ ।

କୁଶଳ-ଈଶ୍ୱର ଚନ୍ଦନ ମିଶିଣ

ବିଲ୍ୱପତ୍ରୀ ସହ ଜଳଧାର ପୁଣ

।୩୭।

ଆସି ତୋ ବକ୍ଷରେ ମିଶେ ଯେଉଁଠାରେ

ଲତାଗୁଳ ଆଦି ଆନନ୍ଦ ମନରେ ।

ତୀର ସ୍ରୋତେ ତୋର ଭାସୁଣ ଥାଆନ୍ତି

ପାଇବାକୁ ସେହି ପୂତ ବେଲପତ୍ରୀ ।

।୩୮।

ତେନ୍ତୁଳି, ପୁଟିଆ, ଜାମୁ, ଆମ୍ର, ବଂଶ

ଶୋଭୁଥାଇ ତୋର ତୀରରେ ବିଶେଷ ।

ପଞ୍ଚୁପଲ୍ଲୀ ମାଳ ମଧ୍ୟେ ତୋର ଗତି

ପତନଉନ୍ମୁଖ ତୀର-ତରୁପନ୍ତି ।

।୩୯।

ପିପ୍ପଳ ଇଶ୍ୱର କ୍ରୋଶ ଲିଙ୍ଗ ଏକ

ସେଠାରେ ପୂଜୁଣ ଥାନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ଲୋକ ।

ତୋ ତୀର ହିଞ୍ଜଳ ଗଛ ଛାଇତଳ

ଶୋଭଇ ପାକୁଳି ବତ୍ସତରୀକୁଳ ।

।୪୦।

ଭଗ୍ନତୀର ତୋର ହୋଇ ଆଚ୍ଛାଦିତ

ତେନ୍ତୁଆ ଲତାରେ ହୋଇଛି ସଜ୍ଜିତ ।

କାହିଁ କରିଅଛି ତଣ୍ଡୀ ଛଞ୍ଚାଣିଆ

ଖୁଙ୍କି ପଡ଼ି ଛାୟାପ୍ରଦ ତୋର ହିଆ ।

।୪୧।

ଧୋବଣୀ ଚଢ଼େଇ ଖଣ୍ଡିଉଡ଼ା ଦେଇ

ବରୁଣ ଡାଳରୁ କଣ୍ଟି ଡାଳେ ଯାଇ ।

ବସିଣ ହଲାଉଥାଏ ପୁଚ୍ଛ ତାର

ସେ ଜାଣେ, କରୁଣ ଥାଏ କି ବିଚାର ।

।୪୨।

ସେଠାରୁମ ଣ୍ଡପ ପରାଏ ଦିଶେଟି

ଆନନ୍ଦପୁରର ଡାକ ବଙ୍ଗଳାଟି ।

କାହିଁ କଣ୍ଟି ଲଅ ପଲାଶ ଶୋଭଇ

ତୋର ଅତଡ଼ିକୁ ଛାଇ ଦେଇଥାଇ ।

।୪୩।

ଏବେ ତହିଁ ରାଜା ବଳଭଦ୍ର ଭଞ୍ଜ

ବଣକାଟି ଶିଶୁ ଶାଗୁଆନ ପୁଞ୍ଜ ।

ବଗିଚା କରିଣ ଲୋକ ଉପକାରେ

ଅତି ମନୋହର ଆଭାକୁ ବିସ୍ତାରେ ।

।୪୪।

ବାମେ ରାଜୁଅଛି ବଉଳା(୧) ପର୍ବତ

ଦକ୍ଷିଣେ ଟମକା(୨) ଦିଶଇ ପ୍ରଶସ୍ତ ।

ବଉଳା ପର୍ବତେ ନାମେ ଚକ୍ରତୀର୍ଥ

କୁଣ୍ଡୁ ଝରୁଅଛି ଜଳ ଅବିରତ ।

।୪୫।

(୧)

ବଉଳା-ଆନନ୍ଦଫୁଲର ସବଡିଭିଜନ ମଧ୍ୟରେ ବୈତରଣୀ ବାମପାର୍ଶ୍ୱରେ ବୃହତ ପର୍ବତ ।

(୨)

ଟମକା-ସୁକିନ୍ଦା ମଧ୍ୟରେ ଟମକା ଅତି ପ୍ରକାଣ୍ଡ ପର୍ବତ, ତହିଁରେ ଅନେକ ଯୋଗୀଋଷି ଥାଆନ୍ତି ।

ରଜ ସମୟରେ ବହୁ ଯାତ୍ରିଗଣ

ସେଠାକୁ ଆନନ୍ଦେ କରନ୍ତି ଗମନ ।

ତୋ ତୀରେ କୋଚିଲା ଗଛରେ ଟେଣ୍ଟେଇ

ଗୋଡ଼ ଉପରକୁ କରି ଶୋଇଥାଇ ।

।୪୬।

ଭାଙ୍ଗିଣ ପଡ଼ିବ ବୋଲି ମେଘ ଭୟେ

ଏହିପରି ସେ ତ ପ୍ରତିଦିନ ଶୁଏ ।

ବାଲି ପତରଙ୍ଗା ଅତଡ଼ି କଡ଼ରେ

ବସା ଖୋଳି ରହିଥାଆନ୍ତି ସେଠାରେ ।

।୪୭।

ପକ୍ଷି କୃଷ୍ଣ ବର୍ଣ୍ଣ ପେଟ ଧଳା ତାର

ବଇରା ଯେ ଉଚ୍ଚ ଗଛେ ବସା ତାର ।

ଚାଆ ଚଢ଼େଇର ମୁଣ୍ଡ ହଳଦିଆ

ଥଣ୍ଟ ଗୋଟି ତାର ଦିଶଇ କାଳିଆ ।

।୪୮।

ବିଚିତ୍ର ଗତିରେ ସେ ଉଡ଼ି ଆସଇ

ତୋ ତୀରେ ବସଇ ପୁଚ୍ଛକୁ ହଲାଇ ।

ମଧୁକେଶରୀ ଯେ ଶମ୍ଭୁ ଏକ ଅଛି

ତା ପାଶ୍ୱେ ଟମକା ଦୃଶ୍ୟ ଶୋଭୁଅଛି ।

।୪୯।

ହସ୍ତି ମୁଣ୍ଡ ପରିଚୂଳ ଦିଶୁଥାଏ

ଗାଢ଼ କୃଷ୍ଣବର୍ଣ୍ଣ ତନୁ ଶୋଭା ପାଏ ।

ଉତ୍ତରଇଶ୍ୱର କ୍ରୋଶଲିଙ୍ଗ ଏକ

ନିତି ପୂଜାକରେ ମୁଗପୁର ଲୋକ ।

।୫୦।

ମୁଗପୁର ଗ୍ରାମ ଶୋଭେ ତୋର ତୀରେ

ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି ବାର ପାଟଣାରେ ।

ବଣିଆ କଂସାରି ତନ୍ତୀ ଆଦି ଜାତି

ନିଜ ବ୍ୟବସାୟେ ପେଟ ପୋଷୁଥାନ୍ତି ।

।୫୧।

ସବୁ ଜାତିଠାରୁ ବଣିଆ ଚତୁର

ଖାଣ୍ଟି ସୁନା ତାଙ୍କ ଘରେ ଅଳଙ୍କାର ।

ସୁନା ରୂପା ମଧ୍ୟେ ଭେଲ ସେ ମିଶାନ୍ତି

କୌଶଳେ ଲୋକଙ୍କୁ ସଦା ଠକୁଥାନ୍ତି ।

।୫୨।

ନିଜ ଘରେ ବସି ପଇସା କମାନ୍ତି

ଖରାକୁ ସେ କେବେ ବାହାର ନୁହନ୍ତି ।

ଶିକ୍ଷିତା ନାରୀଙ୍କି ଆଜିକାଲି ସିନା

ରେଶମ ଚଷମା କରିଅଛି ବଣା ।

।୫୩।

ଝିଲିମିଲି ଚୂଡ଼ି ବିଦେଶୁଁ ଅଣାଇ

ହାତେ ଦୁଇ ପଟ ଦିଅନ୍ତି ଗଳାଇ ।

ବେକେ ସୁନାସୁତା ମାଳେ ଦୁଇମାଳେ

କିଏ ବା ଲମ୍ୱାଇ ଥାଇ ହାର ଗଳେ ।

।୫୪।

ଆଉ ଅଳଙ୍କାର ସଙ୍ଗେ ଦେଖା ନାହିଁ

ବଣିଆଙ୍କ ଫାନ୍ଦେ ପଡ଼ିବେ ସେ କାହିଁ ?

ମୁଗପୁର ତନ୍ତୀ ବୁଣା ଲୁଗା ଯେତେ

ଆଉ ତନ୍ତୀ ବୁଣା ଲୁଗା ଗଡ଼ଜାତେ ।

।୫୫।

ସକଳେ ପିନ୍ଧନ୍ତି ଆନନ୍ଦ ମନରେ

କେବଳ ଶିକ୍ଷିତ ମନେ ଲଜ୍ଜା ଧରେ ।

ମୋଗଲବନ୍ଦୀରେ ଅଶିକ୍ଷିତ ଜନ

ସୁଦ୍ଧା ପିନ୍ଧୁଛନ୍ତି କଳ ଲଗାମାନ ।

।୫୬।

ଗଡ଼ଜାତୀ ଲୋକ ମୁଣ୍ଡେ ଦେଖି ଝାମ୍ପି

ଥଟ୍ଟା କରୁଥାନ୍ତି କଥାରେ ସେ ଝାମ୍ପି ।

ତନ୍ତୀଙ୍କ ଜୀବିକା କ୍ରମଶଃ ବୁଡ଼ୁଛି

ଲୁଗା ପାଇଁ ଅର୍ଥ ଅଭାବ ହେଉଛି ।

।୫୭।

ନିଜେ ସୁତା କାଟୁଥିଲେ ସବୁ ନାରୀ

ନେଉଥିଲା ତନ୍ତୀ ଆଦର ତା କରି ।

ଯୋଡ଼େ ଯୋଡ଼େ ଲୁଗା ଆଣୁଥିଲା ବୁଣି

ମୂଲଲାଗି ଧାନ ନେଉଥିଲା ପୁଣି ।

।୫୮।

ବଙ୍ଗ ଭାଇଠାରୁ ଓଡ଼ିଆ ସତ୍ୱର

ସବୁ ନୂଆ କଥା ଶିଖିଲା ଏଥର ।

ଦିଶୁଛି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଘର ବୁଡ଼ା କଥା

ଭବିଷ୍ୟତ କଥା ନ ଧରୁଛି ମଥା ।

।୫୯।

ଆଉ ଲୁଗାବୁଣା ନାହିଁ ଦରକାର

ଲୁଙ୍ଗୀ ଖଣ୍ଡେ ହେଲେ ଚଳିଯିବ ନର ।

ପଠାଣ ଭାଇଏ ନିଜ ରୀତିନୀତି

ଗୋଟିଏ କଥା ତ ଛାଡ଼ିଣ ନାହାନ୍ତି ।

।୬୦।

ସବୁ ଜାତି ରଖିଛନ୍ତି ନିଜ ଟେକ

କେବଳ ବଙ୍ଗାଳୀ ଓଡ଼ିଆଙ୍କୁ ଦେଖ ।

ବିଶ୍ୱପ୍ରେମ କରୁଅଛନ୍ତି ବରଣ

କୁଳାଚାର ଧର୍ମ୍ମେ ପକାନ୍ତି ଚରଣ ।

।୬୧।

ନିଜତ୍ୱ ପାଶୋରି ପକାନ୍ତି ସରବେ

ଟିକିଏ ଇଂରାଜି ପଢ଼ିଯାନ୍ତି ଯେବେ ।

ଜାତି କୁଳାଚାର ବୁଡ଼ିଯିବ କାହିଁ

ଓଡ଼ିଆ ବୋଲିଣ ଚିହ୍ନାଯିବେ ନାହିଁ ।

।୬୨।

ନିଜ ଦେଶ କଥା ଅସୁନ୍ଦର

ପର ଦେଶ କଥା ସକଳ ସୁନ୍ଦର ।

ଯେତେ ଦିନ ଯାଏ ଚଳିବ ଏ ଭବେ

ପରାଧୀନ ହୋଇ ବଞ୍ଚିବ ସରବେ ।

।୬୩।

ମାଢ଼ୁଆଳୀ ଜାତି କୋଟିପତି ହୋଇ

ଗୋଟିଏ ଚାକର ରଖନ୍ତି ତ ନାହିଁ ।

ତାର ନାରୀପେଷୁଥାଏ ଅଟା ନିତି

କରେ ବାସୀ କାମ ହୋଇ ତୋଷମତି ।

।୬୪।

ଶିକ୍ଷିତ ଓଡ଼ିଆ ଭାଇଙ୍କ ଆଦର୍ଶ

ପଶିଲାଣି ଏବେ ନଗରରୁ ଦେଶ ।

ଦଶ ଟଙ୍କା ଅବା ଭରଣେ ଯା ପାଶେ

ବଳି ପଡ଼ୁଅଛି ବର୍ଷ ଯାଇ ଶେଷେ ।

।୬୫।

ଖୋଜୁଅଛି ଧାନ କୁଟଣୀ ଜଣକୁ

ମନ ହେଉ ନାହିଁ ସେ ବାସୀ କାମକୁ ।

ସର୍ବନାଶ କାଳ ଆସୁଅଛି ଧାଇଁ

ଓଡ଼ିଆ ଜାତିଙ୍କୁ ଗିଳିଦେବା ପାଇଁ ।

।୬୬।

ଯେତେ ପରିଶ୍ରମ କରନ୍ତି ବିଦେଶେ

ଅଧେ ଯେବେ କରୁଥାନ୍ତେ ନିଜ ଦେଶେ ।

ବାଳକ ଯୁବତୀ କାହିଁକି ବିରସେ

ଦୁଃଖାନଳେ ଦଗ୍ଧ ହୁଅନ୍ତେ ବିଶେଷେ ?

।୬୭।

ଓଡ଼ିଆର ଯେତେ ଜମି ବାଡ଼ିଥାଏ

ପାଏ ସୁଦ୍ଧା ଅନ୍ୟ ଜାତିର ନ ଥାଏ ।

ତୋର ପରା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସବିନୀ ମାତା

ଥାଉଁ ଥାଉଁ କିସ କରୁଅଛି ଧାତା!

।୬୮।

ଗଡ଼ଜାତ ଶୋଭା ଡେଇଁ ତୁ ଆସିଲ

ମୋଗଲବନ୍ଦୀର ସ୍ନିଗ୍ଧତା ଭଜିଲୁ ।

ବରେଶ୍ୱରେ ଯାଇ ହେଲୁ ଉପଗତ

ତୋ ତୀର ଶୋଭଇ ନାରୀକେଳ ଚୂତ ।

।୬୯।

ଶଙ୍କରେଶ୍ୱରଙ୍କ ମନ୍ଦିର ବେଢ଼ିଛି

ଜରିଗଛ ଏକ ଢାଙ୍କି ପକାଇଛି ।

ତୋର ବୃଦ୍ଧିବେଳେ କୁଞ୍ଜଟିଏ ଭାସି

ଲାଗିଛି କି ଏଥି ସ୍ରୋତବଳେ ଆସି ?

।୭୦।

ତୋ ତୀରେ ରାଜଇ ମଙ୍ଗରାଜ ଘର

ଅମ୍ୱୋ ବୋଲି ଗ୍ରାମ ନାମ ଅଟେ ତାର ।

ଚୌହାନ ବଂଶୀୟ କ୍ଷତ୍ରୀୟ ଗୋଟିଏ

ସେନାପତି ରୂପେ ମୋଗଲ ସମୟେ ।

।୭୧।

ଆସିଣ ପାଇଲେ ଚଉଦଟି ଗ୍ରାମ

ସେଠାରେ ରହିଣ ଅର୍ଜିଲେ ସୁନାମ ।

କାଳକ୍ରମେ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଯୋଗୁ ବଂଶ

କ୍ରମେ ହୋଇଗଲେ ଘର ପଞ୍ଚବିଂଶ ।

।୭୨।

ଅକର୍ମ୍ମା ହୋଇଣ ବସି ରହିଥାନ୍ତି

ବଡ଼ ବଡ଼ କଥାମାନ କହିଥାନ୍ତି ।

ମଙ୍ଗରାଜ ଗୃହ ପାର୍ଶ୍ୱ ବକ୍ଷ ତୋର

ତଳ କଡ଼ ଘନ ଜଡ଼ିତ ପଥର ।

।୭୩।

ତେଣୁ କାୟା ତୋର ହୋଇ ସଙ୍କୁଚିତ

ଖର ସ୍ରୋତେ ଜଳ ହୁଅଇ ର୍ନିଗତ ।

ଭେଳା ନଉକାର ବାହକ ସମସ୍ତେ

ଅତି ସାବଧାନେ ତହିଁ ଭୟ ଚିତ୍ତେ ।

।୭୪।

ତୋ ବକ୍ଷେ ଢାଳିଣ କନ୍ଦ ଗୁଡ଼ ପଣା

ପାର ହୋଇଯାନ୍ତି ସେ ପଥ ଅଜଣା ।

ଅଗାଧ ଜଳଟି ରହିଥାଏ ଯହିଁ

ବଡ଼ ବଡ଼ ମାଛ ବସା କରେ ତହିଁ ।

।୭୫।

ଗୋପାଳଜୀ ଦେବ ବରଡ଼ି ମଠରେ

ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ତୋହର ତଟରେ ।

ବଳଭଦ୍ର ଦେବ ଶମଣା ଗ୍ରାମରେ

ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ଜନମନ ହରେ ।

।୭୬।

ଆମ୍ୱୋଠାରୁ ବକ୍ଷ କ୍ରମେ ବିସ୍ତାରିତ

ଆଉ ହୋଇ ନାହିଁ କାହିଁ ସଙ୍କୁଚିତ ।

କେବଳ ପାଷାଣ ରୋଧେ ତୋର ଗତି

ଆଉ କାହାରିକି ନାହିଁ ତୋର ଭୀତି ।

।୧।

ତହୁଁ ବିସ୍ତାରିତ କରି ତୋର କାୟା

ଭେଟିଲୁ ଖିରିଗାଁ ସେ ବାଲି ବେରୁଆଁ ।

ଯହିଁ ରାଜେ ଦଧିବାମନ ମନ୍ଦିର

ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରହିଥାନ୍ତି ସଦା ହୋଇ ସ୍ଥିର ।

।୨।

ଗିରି ଗ୍ରାମ ପାଢ଼ୀ ଘର ତହିଁ ରାଜେ

ଭାଇମାନଙ୍କର ପେଟମାନ ସାଜେ ।

ଲୁଗାର ଗୋଦାମ ବସିଛି ତାଙ୍କର

ରେଜା ଦୋକାନୀଏ କିଣନ୍ତି ଅପାର ।

।୩।

ଟଙ୍କା ଗଣିବାକୁ ଦିନ ଅଣ୍ଟେ ନାହିଁ

ଲୁଗା କାଢିବାକୁ ବେଳ ତହିଁ କାହିଁ ?

ଶତ ଶତ ଲୋକ ଧରି ଭାରମାନ

ପହଞ୍ଚି ଯାଆନ୍ତି ସେ ଲୁଗା ଦୋକାନ ।

।୪।

ମଦନମୋହନ ମନ୍ଦିରେ ସେମାନେ

ଭୋଗ ଖାଇ ରାତି କାଟି ତୋଷମନେ ।

ପହଞ୍ଚିବା ମାତ୍ରେ ଟଙ୍କା ଗଣି ଦ୍ୟନ୍ତି

ରାତି ପାହିଲେ ସେ ଲୁଗା ସଜାଡ଼ନ୍ତି ।

।୫।

ସାରା କେନ୍ଦୁଝର ମୁଲକ ଗୋଟିକ

ଲୁଗା କିଣିବାକୁ ଠୂଳ ତହିଁ ଲୋକ ।

କାରବାରେ ଅବିଶ୍ୱାସ ତାର ନାହିଁ

ତେଣୁ ବିଶ୍ୱାସରେ ଲୋକ ଯାଏ ତହିଁ ।

।୬।

ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା କରି ରୋଜଗାର

ବହୁ ପୁରୁଷରୁ ଏକ ପରିବାର ।

ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ରହିଛି କୋଠରେ

ଭାତଟିଏ ହୁଏ ପିତଳ ହାଣ୍ଡିରେ ।

।୭।

ଡାଲି ଗୋଟି ପୁଣି ତାର ସଙ୍ଗେ ହୁଏ

କୋଠ ଭାତୁଁ ନେଇ ଚଟୁଏ ଚଟୁଏ;

ନିଜ ଘରେ ଭାଇମାନେ ରାନ୍ଧିଖାନ୍ତି

ଦାଣ୍ଡକୁ ଏକତ୍ର ରହିଣ ଥାଆନ୍ତି ।

।୮।

ରାତ୍ରି ପ୍ରହରକ ଯାଏ ବ୍ୟବସାୟେ

ସଦା ରହିଥାନ୍ତି ସମସ୍ତେ ଅଥୟେ ।

ତା ପରେ ଭାଇଏ ଧରି ଝୁଲାମାଳ

ଗୋଡ଼ ହାତ ଧୋଇ ମନ୍ଦିରରେ ମେଳ ।

।୯।

ଶୁଣିଣ ଅଧ୍ୟାୟେ ଭାଗବତ ଗ୍ରନ୍ଥ

କୀର୍ତ୍ତନେ ମାତନ୍ତି ହୋଇ ଭାବଗ୍ରସ୍ତ ।

ରାତିଅଧେ ନିଜ ଗୃହକୁ ଫେରନ୍ତି

ଦିନ ପ୍ରହରକେ ଶଯ୍ୟାରୁ ଉଠନ୍ତି ।

।୧୦।

ବୁଝାଇଲି ମୁହିଁ ତାଙ୍କୁ ବାରମ୍ୱାର

ସ୍କୁଲଟିଏ କର ତୁମ୍ଭର ଗ୍ରାମର ।

ମୋର କଥାକୁ ତ ଉଡ଼ାଇ ଇଙ୍ଗିତେ

କହନ୍ତି ସେ ପାଠେ ଭୟ କାହିଁ ଚିତ୍ତେ ।

।୧୧।

ପିତା ମାତାଙ୍କୁ ସେ ମୂର୍ଖ ବୋଲି ଭାବି

କହିବେ କଥା ସେ ଯେପରି କି କବି ।

ତାଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ପିତାମାତା ସର୍ବେ

ଦୀର୍ଘ ନିଶ୍ୱାସକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଉଥିବେ ।

।୧୨।

ଧନ ଧର୍ମ୍ମ ଆଉ ରହିବ କି ଘରେ

ଜାତି କୁଳାଚାର ଲୋପ ତା ସଙ୍ଗରେ ।

କେତେ ପାଠ ପଢ଼ି ଅଛନ୍ତି ଆପଣ

କେତେ ଟଙ୍କା ଗଣିଦେବେ ଶୁଣେ ପୁଣ ।

।୧୩।

ଘର ଛାଡ଼ି ବୁଲାଛନ୍ତି ଏଣେ ତେଣେ

କୁଳାଚାର ରହିଗଲା ଘରକୋଣେ ।

ସେକଥା ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ନ କହନ୍ତୁ ଆଉ

ଏହିପରି ଦୁଃଖେ ସୁଖେ ଦିନ ଯାଉ ।

।୧୪।

ଅନ୍ୟ ତୀରେ ଶୋଭେ ପଟୁଆରୀ ଘର

କରଣ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ସେ ଉଦାର ।

ତାଙ୍କ ପୁଣ୍ୟବଳେ ନିଜ ପୁତ୍ରମାନେ

ଦିନ କାଟୁଥାନ୍ତି ଅତି ସନମାନେ ।

।୧୫।

ତହୁଁ ଯାଇ ହେଲୁ ଦୋସିଆ ମୁହଁରେ

ଦେଉ ହାଟେ ଯାଇ ଜଳ ସର୍ବ ନରେ ।

ମୁଁ ଆଗ ଡଙ୍ଗାରେ ଯାଇଣ ବସନ୍ତି

ସର୍ବେ ଚେଷ୍ଟା କରି ବିଫଳ ହୁଅନ୍ତି ।

।୧୬।

ସମୟେ ସମୟେ ବହୁଲୋକ ଯାଇ

ଡଙ୍ଗା ଗର୍ଭଯାକ ଦେଇଥାନ୍ତି ଛାଇ ।

ବହୁ ଭାର ଯୋଗୁ ଡଙ୍ଗା ଯାଏ ବୁଡ଼ି

ତୋର ଗର୍ଭଗତେ ପଡ଼ିଯାଏ ରଡ଼ି ।

।୧୭।

ଦକ୍ଷିଣେ ଛାଡ଼ିଣ ସୀମା ଗଡ଼ଜାତ

ବାମେ କିଛି ଦୂର ହୋଇଛି ବିସ୍ତୃତ ।

ଦକ୍ଷିଣେ ମୁକୁନ୍ଦପୁର ଗ୍ରାମ ଗୋଟି

ବାମେ ଶୋଭେ କ୍ରୋଶ ଶମ୍ଭୁ ମନ୍ଦିରଟି ।

।୧୮।

ଅଟେ ତାଙ୍କ ନାମ ହାବଳଈଶ୍ୱର

ଗ୍ରାମ ନାମ ତାଙ୍କ ନାମରେ ଗୋଚର ।

ସେଠାରେ ଗୋଟିଏ ବୈଷ୍ଣବ ଆସିଣ

ଭିକମାଗି ବଡ଼ଦେଉଳ ଗଢ଼ିଣ ।

।୧୯।

ଠାକୁରଙ୍କ ନାମ ଦେଇଛି ବଢ଼ାଇ

ପାଞ୍ଚ କ୍ରୋଶ ଯାଏ କରଣୀ କାଟଇ ।

କୋଶେ ଦୂରୁଁ ଦିଶେ ମନ୍ଦିରର ଶୋଭା

ତୋର ବାଙ୍କ ଯୋଗେ ଜନମନ ଲୋଭା ।

।୨୦।

ତହୁଁ ଯାଇ ଭେଟୁ ଗହ୍ମାରିଆ ଗ୍ରାମ

ନିଶଙ୍କ ଚୌଧୁରୀ ଜମିଦାର ନାମ ।

ପ୍ରବଳ ପ୍ରତାପୀ ଥିଲେ କାଳେ ଏକ

ଛୟାନବେ ଗ୍ରାମେ ସେ ଅଧିନାୟକ ।

।୨୧।

ଆରମ୍ଭ ଯେଠାରେ ତୋର ବକ୍ଷ ପରେ

ରେଳ ସେତୁ ଥିଲା ତାଙ୍କର ନବରେ ।

ନିଶଙ୍କ ଉଆସ ତାକୁ ବୋଲୁଥାନ୍ତି

ଛତା ଧରି ଯିବା ଭୟ କରୁଥାନ୍ତି ।

।୨୨।

ଅଧକୋଶ ଯାଏ ତାଙ୍କର ଉଦ୍ୟାନ

ରଖିଥାନ୍ତି ପାଶେ ଶଏ ଘର ପାଣ ।

କେନ୍ଦୁଝର ରାଜ୍ୟେ ତାଙ୍କ ଯୋଗେ ଅରି

ପଶି ନ ପାରନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ଭୟ କରି ।

।୨୩।

ଦୁଇ ଗୋଟି ଗ୍ରାମ ତାଙ୍କୁ ପୁରସ୍କାର

ଦେଇଥିଲେ ରାଜା ଅଛି ତୋର ତୀର ।

ବାମେତର ଦିଗେ ତାଙ୍କର ନବର

ଶୋଭାଥିଲା ତୋର ଅତଡ଼ି ଉପର ।

।୨୪।

ରେଳ ଇଲାକାର ବଙ୍ଗଳା ସେଠାରେ

ରାଜୁଅଛି ଏବେ ଉଚ୍ଚଭୂମି ପରେ ।

ତାଙ୍କର ଉଆସ ଉଠିଯିବା ବେଳେ

ଚଉଦ ହଜାର ଟଙ୍କା ତାଙ୍କୁ ମିଳେ ।

।୨୫।

ତାକୁ ବାଣ୍ଟି ନେବା ପାଇଁ ଚାରି ଭାଇ

ସବୁ ଜମିଦାରୀ ବସିଲେ ହରାଇ ।

ଧନ୍ୟ ମକଦ୍ଦମା ଧନ୍ୟ ସେ ଓକିଲ

କେତେ ବଡ଼ ଘର ପଡ଼ି ତାଙ୍କ ପାଲ ।

।୨୬।

ସର୍ବସ୍ୱ ହରାଇ ବସିଛନ୍ତି ଏବେ

ଏ ଦଶା ଘଟୁଛି ଶିକ୍ଷାର ଅଭାବେ ।

ଶିକ୍ଷାର ଅଭାବେ ସାରା ଦେଶ ଗୋଟି

ଜପମାଳା କଲେ ସଦା ଚାକିରିଟି ।

।୨୭।

ମୂଳାପାଳେ ଆସି ଭେଟୁ ରାଜପଥ

ଜଗନ୍ନାଥ ପଥ ବୋଲି ସେ ବିଦିତ ।

ପହଞ୍ଚିଣ ଗଲୁ ସେଠାରୁ ତୁ ଯାଇ

ରୋଢ଼ିଆ ଆଖୁଆ ପଦା ମଧ୍ୟ ଭୂଇଁ ।

।୨୮।

ସେଠାରେ ଅଛନ୍ତି ଶମ୍ଭୁ ଯମେଶ୍ୱର

ପଞ୍ଚକ୍ରୋଶ ମଧ୍ୟେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଠାକୁର ।

ସେଠାରୁ ତୁ ହୋଇ ଗଲୁ ଦୁଇ ଭାଗ

ବୁଢ଼ା ବୈତରଣୀ ନାମେ ପାଇ ଯୋଗ ।

।୨୯।

ଆନିକଟ ଯୋଗେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସେ ସ୍ଥାନ

ହୋଇଅଛି ତହିଁ ତୋ ବକ୍ଷ ବନ୍ଧନ ।

ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଗର୍ଭରୁ ଆସି ଏକ ନାଳ

ଭଦରଖେ ଯାଇ ହୋଇଅଛି ମେଳ ।

।୩୦।

ସେହିଠାରୁ ପୁଣି କିଆନାଳୀ ଯାଏ

ଯାଜପୁରେ ଏକ ନାଳ ଚାଲିଥାଏ ।

ବେପାରେ ସୁବିଧା କ୍ଷେତେ ଜଳଦାନ

ପାଇଁ ସିନା ହୋଇ ଅଛି ତା ନିର୍ମ୍ମାଣ ।

।୩୧।

ବଢ଼ି ପାଣି ବନ୍ଦ କରିଦିଏ ଯେଣୁ

ନାନା ସ୍ଥାନେ ଘାଇ ହୋଇଯାଏ ତେଣୁ ।

କେତେ ଜନପଦ ଭସାଇ ନିଅଇ

କ୍ଷେତେ ବାଲିରାଶି ଅଜାଡ଼ି ଦିଅଇ ।

।୩୨।

କିଆନାଳୀ ନାଳ ବୈତରଣୀ ଧାର

କୋଶେ ଅଛି ବଡ଼ ପଣ୍ଡାଙ୍କ ନବର ।

ସେ ବଡ଼ ପଣ୍ଡାଙ୍କ ସିଦ୍ଧି ଏ ଉତ୍କଳେ

ଅନ୍ୟ କାହିଁ ଅଛି ଦେଖି ନାହିଁ ଡୋଳେ ।

।୩୩।

ଆନନ୍ଦପୁରର ମାଳ ଗୋଟି ଯାକ

ଜମିଦାରୀ କୋରକରା ଯେ ତାଳକ ।

ଓଡ଼ିଶା ରାଜନ ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ କେହି

ଦଶାଶ୍ୱମେଧକୁ ଛତ୍ର ନେବେ ନାହିଁ ।

।୩୪।

ଏକା ସେ ଗମନ୍ତି ପୂର୍ବ ସିଦ୍ଧି ବଶେ

ଛତ୍ର ଉଡ଼ାଇଣ ବାରୁଣୀ ଦିବସେ ।

ତାଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ବହୁ ଯାତ୍ରିଗଣ

ଅପେକ୍ଷା କରିଣ ରହିଥାନ୍ତି ପୁଣ ।

।୩୫।

ଅଣାଇଶ ଦଶ ସହସ୍ର ବ୍ରାହ୍ମଣ

କାନ୍ୟକୁବ୍ଜ ଦେଶୁଁ ଯାଜପୁରେ ସ୍ଥାନ ।

ଦେଇଥିଲେ ତାଙ୍କୁ ଯଯାତିକେଶରୀ

ଦଶ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯାଗେ ତାଙ୍କୁ ବରି ।

।୩୬।

ମାତ୍ର ସେ ସମୟେ ବଉଧ ଧରମ

ପ୍ରବଳ ହେବାରୁ ଫେରିଗଲା କର୍ମ୍ମ ।

ବଦଳାଇ ଯାଜପୁରୁ ରାଜଧାନୀ

ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ତାହା ସେ ନିର୍ମ୍ମାଣି ।

।୩୭।

ନେଇଗଲେ ସଙ୍ଗେ ନିଯୋଗୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ

ଆଉ ସବୁ ରହିଗଲେ ଏହି ସ୍ଥାନ ।

ଯେମାନେ ରହିଲେ ତାଙ୍କରି ସମାଜ

ପରିଚାଳନର ଭାର ଦେଇ ରାଜ ।

।୩୮।

ବଡ଼ ପଣ୍ଡାଙ୍କୁ ସେ ପ୍ରତିନିଧି ରୂପେ

ମହାପାତ୍ର ପଦ ଛତ୍ର ଅନୁରୂପେ ।

ଜାଗିରି ସହିତ ଆଉ ସିଦ୍ଧିମାନ

ଦେଇ ଚାଲିଗଲେ ତହିଁ ନୃପରାଣ ।

।୩୯।

କର୍ପୂର ଗଲାଣି ପଡ଼ିଛି କନାଟି

ଏବେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଟେକିଣ ଛତ୍ରଟି ।

ବାରୁଣୀ ଯାତ୍ରାକୁ ଆସୁଛନ୍ତି ସେହି

କାଳୀ ପୂଜା ମାତ୍ରେ ଟେକ ଅଛି ରହି ।

।୪୦।

ସମୟ ଆସୁଛି ତାହା ଉଭେଇବ

କାଳଗତିରେ ତ ସବୁ ଲୋପ ହେବ ।

ତଳଗତି ପାଣି ଉଜାଣି ଉଠିବ

ଏ କଥା ଅଟଇ ସଦା ଅସମ୍ଭବ ।

।୪୧।

ଗଲା କଥା ଗଲା ଆଉ ନ ଫେରିବ

କିଛି ଦିନ ମାତ୍ର କଥା ରହିଥିବ ।

ବଡ଼ ପଣ୍ଡା ଘର ଉଆସ ଯେଠାରେ

ତାହାର ସମ୍ମୁଖେ ଶୋଭେ ଅନ୍ୟ ତୀରେ ।

।୪୨।

ମଞ୍ଜୁରି ଉଆସ ବୋଲି ତାକୁ କହି

ଦକ୍ଷିଣ ରାୟଙ୍କ ଜମିଦାରୀ ସେହି ।

ମହାନାୟକଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ସେହି ପୂଜ୍ୟ

ମଞ୍ଜୁରି ନାମେଣ ଚାରି କୋଶ ରାଜ୍ୟ ।

।୪୩।

ବଡ଼ ପଣ୍ଡା ନିଜ ଉଆସ ପାଖରୁ

ପିତେଇପୁରର ଗ୍ରାମ ସମୀପରୁ ।

ଏ ମଧ୍ୟେ ତୋହର ଉଭୟ ତୀରରେ

କୁଳୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଘର ଶୋଭା ଧରେ ।

।୪୪।

ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟରେ କରଣ ବସତି

ତାଙ୍କ ସେବା ପାଇଁ ବାସ ଅନ୍ୟ ଜାତି ।

ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସେହି ସମୟରେ

ନ ଥିବାରୁ ତାହା ନ ଥିଲା ଏଠାରେ ।

।୪୫।

ଇଚ୍ଛାମତେ ରହିଗଲେ ସ୍ଥାନ ବାଛି

ଋଷିର ଆଶ୍ରମ ପ୍ରାୟେ ଦିଶୁଅଛି ।

ସେଠାରୁ ଚାଲିଲୁ ଗତି କରି ଧୀରେ

ଦକ୍ଷିଣେ ବୁଢ଼ାଟି ବାମେ ତୋର ଧରେ ।

।୪୬।

ଏ ତ୍ରିକୋଣାକାର ଭୂମିଟି ପବିତ୍ର

ଜଳବାୟୁ ଫଳ ସଦା ମନୋମତ ।

କାଳର ଗତିରେ କାହିଁ ଲିଭିଗଲା

ବାହିନୀପତିଙ୍କ ଉଆସ ଯେ ଥିଲା ।

।୪୭।

ବଡ଼ ପଣ୍ଡା ପୁଣି ମଞ୍ଜୁରି ରାଜନ

ଆଦେଶେ ଚଳୁଣ ଥିଲେ ସର୍ବଜନ ।

ପ୍ରହରାଜଙ୍କର ଉଆସ ଯେପରି

ପ୍ରତାପେ ଯା ନାମେ ପଡ଼ୁଥିଲା ହୁରି ।

।୪୮।

କାଳିଆ ନାମରେ ଥିଲା ଏକ ପାଣ

ରାତିରେ ଶୋଉଣ ନ ଥିଲେଟି ଜନ ।

ବଡ଼ ଡକାଇତି ଦଳ ଥିଲା ସାଜି

ଭୟ ହୁଏ ଯାର ନାମ କର୍ଣ୍ଣେ ବାଜି ।

।୪୯।

ମରହଟ୍ଟାଙ୍କର ଶାସନ ବେଳରେ

ଉପଦ୍ରବ କଲା ସେ ଜନପଦରେ ।

କଲେକ ଘୋଷଣା ଧରି ନ ପାରିଣ

ଧରିବ ଯେ ହେବ ପହରେ ରାଜନ ।

।୫୦।

ପ୍ରହରାଜ ବଂଶ ତନ୍ତ୍ରରେ ନିପୁଣ

ଥିବାରୁ ସେ ବ୍ରହ୍ମ ବିଦ୍ୟାବଳେ ପୁଣ ।

ଗତି ତାର ବନ୍ଦ କରି ଦେଇ ସ୍ଥାନେ

ଖବର ପଠାଇ ଦେଲେ ତତକ୍ଷଣେ ।

।୫୧।

ରାଜଦୂତେ ଆସି ତାକୁ ନେଲେ ଧରି

ପ୍ରହରାଜ ବଂଶ ଲୋକ ନେଲେ ବରି ।

ପ୍ରହରେ ରାଜନ ହେବାରୁ ପଦବୀ

ପ୍ରହରାଜ ବୋଲି ବୋଲାଇଲେ ଭୁବି ।

।୫୨।

ପ୍ରହର ରାଜତ୍ୱ କାଳ ସମୟରେ

ସପତ ଶାସନ ସେ ଯାଜପୁରରେ ।

ବସାଇଣ ଥିଲେ ଚାରି ଗୋଟି ପୁଣ

ଯାଜପୁର ଚାରି ପାଖେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନ ।

।୫୩।

କାଳ ଗତି ତାଙ୍କ ବିଦ୍ୟା ଲୋପ କଲା

କଥା ମାତ୍ର ଲୋକ ମୁଖରେ ରହିଲା ।

ଚଇନ ପୁରରେ ଅଟେ ତାଙ୍କ ଘର

ଦେଖିଲେ ତାହାକୁ ଦୁଃଖ ହୁଏ ଘୋର ।

।୫୪।

କମାଗଡ଼େ ଉଚ୍ଚ କରଣ ବସତି

ବାର ଭାଗିଆ ଯେ ଶାସନର ସ୍ଥିତି ।

ତା ମଧ୍ୟେ ଅଛନ୍ତି ବେଲେଶ୍ୱର ଲିଙ୍ଗ

ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୁଅନ୍ତି ବୋଲି କ୍ରୋଶ ଲିଙ୍ଗ ।

।୫୫।

ଯାଜପୁରେ ଅଗ୍ନୀଶ୍ୱର ରହିଛନ୍ତି

କିଲା ଲାଟେଶ୍ୱର ଯହିଁ ଅବସ୍ଥିତି ।

ଏ ମଧ୍ୟ ଭୂମି ଯେ ପଞ୍ଚକ୍ରୋଶୀ ନାମ

ଭାରତ ମଧ୍ୟେ ଯେ ଅତି ପୁଣ୍ୟଧାମ ।

।୫୬।

ଏହିଠାରୁ ଯାଜପୁର ଯାଏ ଗତି

କରି ଦେଖିଅଛୁ କେତେ ପରିଣତି ।

କେତେ ବଡ଼ ଘର ଉତ୍ଥାନ ପତନ

କେତେ ବଡ଼ ଘର ତୋ ତୀରରେ ଲୀନ ।

।୫୭।

ଦୁଇ ତୀରେ ତୋର ବଡ଼ ପଣ୍ଡାମାଳ

ଶୋଭୁଥାଇ ଗଳେ ଅବା ପୁଷ୍ପମାଳ ।

ପଲାଶ ଯେ ପୁଣି ନାନା ଜାତି ଗଛ

ତା ମଧ୍ୟେ ପୁଟିଆ କରି ଦେଇ ପଛ ।

।୫୮।

ଉପରକୁ ବଢ଼ିଥାଏ ହୋଇ ଉଚ୍ଚା

ଅନ୍ୟ ବୃକ୍ଷ ତହିଁ ଦିଏ ପଛଘୁଞ୍ଚା ।

ମାଳପରେ ଶୋଭୁଅଛି ଗ୍ରାମମାନ

ନାନା ଜାତି ଗଛ ରାଜୁଥାଏ ପୁଣ ।

।୫୯।

ପଳାଶ ବାଉଁଶ ନାରୀକେଳ ଗୁଆ

କରଞ୍ଜ ଉଆଉ କଣ୍ଟକିତ କିଆ ।

ବାଇଆ ଗୋବରା କୋକିଳ ଟେଣ୍ଟେଇ

ପଲ ପଲ ହୋଇ ଚକୁଆ ଚକୋଇ ।

।୬୦।

ଉଡ଼ି ବସୁଥାନ୍ତି ତୋ ତୀର ବାଲିରେ

ପୁଣି ଉଡ଼ିଯାନ୍ତି ବିଚିତ୍ର ଗତିରେ ।

ଗଣେଶ୍ୱରପୁର ଗ୍ରାମେ ବିପ୍ରବର

ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀ ନାମଟି ତାଙ୍କର ।

।୬୧।

ଉତ୍କଳେ ଥିଲେ ସେ ବିଖ୍ୟାତ ପଣ୍ଡିତ

ଅର୍ଥ ଅଜୁର୍ଥିଲେ ବୁଲି ଗଡ଼ଜାତ ।

ବର୍ଷକ ବୁଲିଣ ଯେ ଅର୍ଥ ପାଆନ୍ତି

ସବୁ ଆଣି ଦେବୀ ପୂଜାରେ ଲଗାନ୍ତି ।

।୬୨।

ଏପରି ନିର୍ଲୋଭ ବିପ୍ର ଦେଖା ନାହିଁ

ନିଜ ଘର ପାଇଁ କଂସା ଖଣ୍ଡେ ନାହିଁ ।

ଦେବୀପୂଜା ପାଇଁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ରୌପ୍ୟ ପାତ୍ର

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜିନିଷ ସେଥିପାଇଁ ମାତ୍ର ।

।୬୩।

ଘର ଏକ କୋଣେ ପୂରି ରହିଥାଏ

କେବଳ ସେ ପାଇଁ ସିନ୍ଦୂକ ଗୋଟିଏ ।

ଆଉ କିଛି ଘରେ ନ ଥାଏ ସମ୍ପଦ

ପରିବାର ପାଇଁ ଚିନ୍ତେ ନାହିଁ ହୃଦ ।

।୬୪।

ଜନ୍ମହେବା ଦିନୁ ଏକମାତ୍ର ପୁତ୍ର

ସ୍ତ୍ରୀ ସଙ୍ଗ ଛାଡ଼ିଣ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରତ ।

ବହୁକାଳ ତାହା ଆଚରଣ କରି

ଫଳ ମୂଳ ଜଳ କ୍ଷୀରେ ଦିନ ସାରି ।

।୬୫।

ବୟାଶୀ ବରଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭ୍ରମିଣ

ଶେଷେ ଗୃହେ ଥାଇ ବିସର୍ଜିଲେ ପ୍ରାଣ ।

।୬୬।

ଯେ ଯାଜପୁରରେ ଅଟୁ ତୁ ପବିତ୍ର

ଶ୍ରେଷ୍ଠ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟେ ପୁଣି ସେହି ଖ୍ୟାତ ।

ତାହା ବର୍ଣ୍ଣିବାକୁ ନୁହେଁ ସାମରଥ

ବିରଜା କୃପାରେ ସଂକ୍ଷେପେ ଉକତ ।

।୧।

କ୍ଷେତ୍ରର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରେ ଜ୍ଞାତ

ହେବାକୁ ଯାହାର ଇଚ୍ଛା ହେବ ଜାତ ।

ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣେ ବିରଜା ଚରିତ

ପଢ଼ିଲେ ହୋଇବ ସକଳ ବିଦିତ ।

।୨।

ବିରଜା ମାହାତ୍ମ୍ୟ କପିଳ ସଂହିତା

ଜନଶ୍ରୁତି ମଧ୍ୟେ ଆବଦ୍ଧ ମୋ କଥା ।

ଅବିମୁକ୍ତ ବିରଜସ ସିଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର

ଗୁପ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ବୋଲି ପୁରାଣରେ ଖ୍ୟାତ ।

।୩।

ନୀଳାଚଳୁଁ ଦୂର ଦ୍ୱାଦଶ ଯୋଜନ

ନାଭିଗୟା ଯୋଗେ ଗୁପ୍ତ ଥିଲା ସ୍ଥାନ ।

ବ୍ରହ୍ମା ଯାଗ କାଳେ କ୍ଷେତ୍ରର ସ୍ଥାପନ

ଶୁଭ ସ୍ତମ୍ଭ ରୂପେ ଗୋଟିଏ ପାଷାଣ ।

।୪।

ଥାପିଥିଲେ ବୋଲି ଲୋକରେ କଥିତ

ଇତିହାସେ ତାହା ଅଟେ ଅନ୍ୟମତ

ଯଯାତି କେଶରୀ କୀର୍ତ୍ତି ଧ୍ୱଜା ତହିଁ

ଉଡ଼ୁଥିଲା ବୋଲି ଲୋକେ ମଧ୍ୟ କହି ।

।୫।

ସେ ତ ଯାହା ହେଉ ପ୍ରକାଣ୍ଡ ପାଷାଣ

କିପରି ଆସିଲା କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟେ ପୁଣ ।

ନିକଟରେ ନାହିଁ କାହିଁ ପରବତ

କି ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ ସେଠାକୁ ଆନୀତ ।

।୬।

ତାହା ଦେଖି ନବ୍ୟ ଯୁଗ ବୈଜ୍ଞାନିକ

ଭାବି ଆଚମ୍ୱିତ ଓଡ଼ିଆ ମସ୍ତିଷ୍କ ।

ପୃଥିବୀ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ଦର୍ଶନୀୟ

ଆଣିଥିବା ଲୋକ ଗୁଣ ବନ୍ଦନୀୟ ।

।୭।

ନବଗ୍ରହ ଥିବା କୋଣାର୍କ ପଥର

ଲିଙ୍ଗରାଜ ପୁଣି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ମନ୍ଦିର;

ସୂଚୀ କର୍ମ୍ମ ଶୁଭ ସ୍ତମ୍ଭରେ ପାଷାଣ

ଉତ୍କଳର ଟେକ ରଖିଅଛି ଜାଣ

।୮।

ମାତ୍ର ପେଡ଼ିମଧ୍ୟେ ଭାଷା ସୁସଜ୍ଜିତ

ବିଚିତ୍ର ରସରେ ଅତି ମଧୁରିତ ।

ନ ହେବାରୁ ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ବିଦିତ

ସଭ୍ୟ ଭାଷା ମଧ୍ୟେ ହେଉ ନାହିଁ ଖ୍ୟାତ ।

।୯।

ଆଦି ରସ ବୋଲି ଘୃଣା କରେ ଲୋକ

ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ କି ନାହିଁ ସେହି ଲେଖ ?

ବଳି ଘାଇଠାରୁ ହୋଇ ଦୁଇ ଭାଗ

ବୁଢ଼ୀ ବୈତରଣୀ ନାମ ଧରି ଆଗ ।

।୧୦।

ଯଜ୍ଞ ବରାହର ନିକଟେ ଗମିଲୁ

ଅନ୍ୟ ପାଶ୍ୱେ ସପ୍ତ ମାତୃକା ବ୍ୟାପିଲୁ ।

ଅଟୁ ଗୁପ୍ତ ଗଙ୍ଗା ସେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ

ଅତୀବ ପବିତ୍ର ବିଦିତ ଲୋକରେ ।

।୧୧।

ଯେଣୁ ତାହା ମଧ୍ୟେ ଯଯାତିକେଶରୀ

ଦଶ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯାଗକୁ ଆଚରି ।

ସ୍ଥାପିଲେ ବାଇଶି ପାବଚ୍ଛ ଉଭୟ-

ତୀରେ ଦେଲେ ପାପୀ ଜନକୁ ଅଭୟ ।

।୧୨।

ଉତ୍ତରେ ବରାହ ମନ୍ଦିର ପଛରେ

ବହେ ବୈତରଣୀ ଧାର ଧୀରେ ଧୀରେ ।

ଦକ୍ଷିଣେ ଅଛନ୍ତି ସପତମାତୃକା

ତାଙ୍କ ପାଶ୍ୱେ ଗଣନାଥ ସିଦ୍ଧ ଏକା ।

।୧୩।

ତାହାର ଦକ୍ଷିଣେ ପ୍ରକାଣ୍ଡ ମନ୍ଦିର

ଜଗନ୍ନାଥ ରୂପ ଅତି ମନୋହର ।

କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବ ଷୋଳମ ପୁରରୁ

ଆଣି ଥାପିଥିଲେ ତାଙ୍କ ଆଦେଶରୁ ।

।୧୪।

ତହିଁ ଚୈତ୍ର କୃଷ୍ଣ ତ୍ରୟୋଦଶୀ ଦିନ

ବାରୁଣୀ ଯୋଗ ଯେ ପଡ଼ଇ ବର୍ଷେଣ ।

ବରାହ ମନ୍ଦିର ଦକ୍ଷିଣ ପାବଚ୍ଛ

ଦଶ ଅଶ୍ୱମେଧ ଘାଟ ଅଟେ ସ୍ୱଚ୍ଛ ।

।୧୫।

ବହୁଯାତ୍ରୀ ତହିଁ ସମାଗମ ହୋଇ

ସ୍ନାନାନ୍ତେ ବରାହ ଦର୍ଶନକୁ ଯାଇ ।

ଯେଉଁ ବର୍ଷେ ଅତି ଅଳ୍ପ ଜଳଥାଏ

କାଦୁଅରେ ଘାଣ୍ଟି ଲୋକ ହେଉଥାଏ ।

।୧୬।

ବରାହ ପଛରେ ଅଛି ସ୍ୱର୍ଗଦ୍ୱାର

ଯହିଁ ବୈତରଣୀ ବହୁଥାଏ ଧୀର ।

ତହିଁ ଯାଇ ପୁଣି ସ୍ନାନ ଆଚରନ୍ତି

ବରାହ ଦର୍ଶନେ ବସାକୁ ଫେରନ୍ତି ।

।୧୭।

ନାନା ଜାତି ଦ୍ରବ୍ୟ ଆଣିଣ ଦୋକାନୀ

ପୂର୍ବରୁ ସଜାଇ ରଖିଥାନ୍ତି ପୁଣି ।

ବହୁ ଦିନ ଯାଏ ହୁଏ ବିକାକିଣା

କିଣନ୍ତି ନୂତନ ଜିନିଷ ଅଜଣା ।

।୧୮।

ଯୁବତୀମାନେ ଯେ କାଚ ଦରପଣ

ମୁଦି ବଳା ପିଲାଖେଳ ଚିଜମାନ ।

କିଣି କଣ୍ଟ କଲାବେଳେ ଗୋଡ଼-ହାତେ

କଷ୍ଟେ ମୁଖଭଙ୍ଗୀ କରୁଥାନ୍ତି ଯେତେ ।

।୧୯।

କିଣି ସାରି ତାହା ଭୁଲିଣ ଯାଆନ୍ତି

ଆନନ୍ଦ ମନରେ ଗୃହକୁ ଫେରନ୍ତି ।

ବରାହ ବାମକୁ ନଦୀବକ୍ଷ ତଳେ

ସୌଧରାଜି ଆହା ! ଶୋଭେ ଏକମେଳେ ।

।୨୦।

କଚେରି ସମ୍ମୁଖେ ମୁକତି ମଣ୍ଡପ

ଯହିଁରେ ସାମନ୍ତ କୁଳୀନ ଯେ ବିପ୍ର;

ବାରୁଣୀ ଦିବସେ ଏକମେଳ ହୋଇ

ସମାଜ ବିଧାନ ବିଚାରନ୍ତି ଯହିଁ ।

।୨୧।

ଅନ୍ୟ ଦିନେ କିଏ ମାଳା ଧରି କରେ

ଜପ କରୁଥାଏ ଆସନ ବିଧିରେ ।

କାଳବଶେ ଆଫଗାନ ସେନାପତି

ଶବର କବର ଏବେ ରାଜେ ତଥି ।

।୨୨।

ସେତେବେଳେ ବଡ଼ ପଣ୍ଡା ବିପ୍ରେ ମିଳି

ଗଣ୍ଡଗୋଳ କରି ଜମିଦାର ଧରି ।

ଖଣ୍ଡ କେତେ ନେଲେ ସେଠାରୁ ପଥର

ସନ୍ଥ ମାଧବରେ ସ୍ଥାପିଲେ ସତ୍ୱର ।

।୨୩।

ଦଶ ସହସ୍ର ଯେ ମଣ୍ଡପ ନାମରେ

ନିର୍ମ୍ମାଣିଲେ ତାହା ଲୋକ ଉପକାରେ ।

ପୁରାଣ ପ୍ରଭୃତି ବିଚାରର ପାଇଁ

ଅଦ୍ୟାପି ସେଠାରେ ସଭା ଯେ ବସଇ ।

।୨୪।

କଚେରି ପାର୍ଶ୍ୱରେ ମସଜିଦ ବୃହତ

ଆବୁ ନସେରିଖାଁ ସମୟେ ନିର୍ମ୍ମିତ ।

ଏବେ ବିପ୍ରେ ଯାଇ କଳ୍ପବଟ ତଳେ

ପରଚ୍ଛିଦ୍ର ଖୋଜୁଥାନ୍ତି ସଦାବେଳେ ।

।୨୫।

ଯଯାତି ପୂର୍ବରୁ ବରାହ ସ୍ଥାପିତ

ବୋଲି ଏହା ଅଗ୍ନି ପୁରାଣେ ଉକତ ।

ସପ୍ତମାତୃକାକୁ ସାଧାରଣ ଲୋକେ

ଯମ ମା ସପତ ଭଗ୍ନୀ ବୋଲେ ଥୋକେ ।

।୨୬।

ପିଲାଏ ଦେଖିଲେ ସେ ମୂର୍ତ୍ତିମାନଙ୍କୁ

ଭୟ କରି ଯିବେ ନାହିଁ ତା ପାଖକୁ ।

ଅତି ବଡ଼ ଅତି ଭୟଙ୍କରୀ ମୂର୍ତ୍ତ

ଦେଖିଲେ ସେସବୁ ମନେ ଆସେ ଭୀତି ।

।୨୭।

ପ୍ରକାଣ୍ଡ ପଥରେ ହୋଇଣ ଖୋଦିତ

ଚାମୁଣ୍ଡା, ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ଗଣେଶ ସମେତ ।

କଳିଯୁଗ ଭେଣ୍ଡା ଚାରିମୂର୍ତ୍ତି ପୁଣ

ଅଫିସର ସବଡ଼ିଭିଜନ ଜାଣ ।

।୨୮।

ବଙ୍ଗଳା ହତାରେ ପଡ଼ି ରହିଥିଲେ

ଗୃହ କରି ସରକାର ରଖାଇଲେ ।

ଅପୂଜା ଦେବତା ରୂପେ ବସିଛନ୍ତି

ଦର୍ଶକମାନଙ୍କ ମନ ତୋଷୁଥାନ୍ତି ।

।୨୯।

ଯେ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଷ୍ଟ ଚଣ୍ଡୀ ରହିଛନ୍ତି

ଚାରି ଭଇରବ ବାସ କରିଥାନ୍ତି ।

ତେର ରୁଦ୍ର ବାର ମାଧବ ଯହିଁରେ

ତିନି ନଦୀ ସପ୍ତରେଖା ସେହିଠାରେ ।

।୩୦।

ତିନିଗୋଟି ସିଦ୍ଧ ବିବର ଅଛଇ

ଅଷ୍ଟ ଷଷ୍ଠୀ ତୀର୍ଥ ଧରାଧର ଥାଇ ।

ସପ୍ତ ସଂଖ୍ୟା ବୋଲି ପୁରାଣେ ଉକତ

ସେସବୁ ବର୍ଣ୍ଣନେ ବଡ଼ ହେବ ଗ୍ରନ୍ଥ ।

।୩୧।

ବେଢ଼ା ମଧ୍ୟେ ଚାରୁ ମନ୍ଦିର ଭିତରେ

ବରାହଙ୍କଠାରୁ କ୍ରୋଶକ ଦୂରରେ ।

ଜଗଦ୍ଧାତ୍ରୀ ମାତା ରଜୋଗୁଣହୀନା

ପତିତପାବନୀ ସର୍ବୈଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣା ।

।୩୨।

କ୍ଷେତ୍ର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଜନନୀ ବିରଜା

ବ୍ରହ୍ମାଗ୍ନିରୁ ଜନ୍ମି ଉଡ଼ାଇଲେ ଧ୍ୱଜା ।

ବେଢ଼ା ମଧ୍ୟେ ଶୋଭେ ଈଶାନ-ଈଶ୍ୱର

ନାଭିଗୟା କୁଣ୍ଡ ରାଜଇ ଆବର ।

।୩୩।

ଭୂଭାରତୁଁ ଯହିଁ ପିଣ୍ଡ ଦେବାଅର୍ଥେ

ହିନ୍ଦୁଜାତି ଯାତ୍ରୀ ଗମନ୍ତି ଏ ତୀର୍ଥେ ।

ଦଶ-ଅଶ୍ୱମେଧ ଘାଟରେ ଯାଇଣ

ଆନନ୍ଦେ କରିଣବୈତରଣୀ ଦାନ ।

।୩୪।

ପଣ୍ଡାକୁ ଏଠାରେ ଘାଟିଆ ବୋଲନ୍ତି

ବହୁଦୂର ଯାଇ ଯାତ୍ରୀଙ୍କୁ ଆଣନ୍ତି ।

ପ୍ରକାଣ୍ଡ ପୁସ୍ତକ ତାଳପତ୍ର ଲେଖା

ଯଜମାନଙ୍କୁ ସେ କରାଇଣ ଦେଖା ।

।୩୫।

ସପ୍ତଠାରୁ ଏକବିଂଶ ପୁରୁଷର

ନାମ କରିଥାନ୍ତି ତହିଁରୁ ବାହାର ।

ଯଜମାନ ମନ ବୋଧ ହେବାଯାଏ

ଛପନ ପୁରୁଷ ବାହାରୁଣ ଥାଏ ।

।୩୬।

ସମୟେ ସମୟେ ଦୁଇ ପଣ୍ଡାଙ୍କର

କଳି ଲାଗିଯାଏ ଅତି ଗୁରୁତର ।

ନାଭିଗୟା କୁଣ୍ଡ ପାଖେ ଗଦାଧର

ସାକ୍ଷୀ ହୋଇଥାନ୍ତି ପିଣ୍ଡଦାନୀଙ୍କର ।

।୩୭।

ଯାଉଁଳି ବନ୍ଧରେ ଶତ ଶତ ଲିଙ୍ଗ

ରହିଣ ଅଛନ୍ତି ହୋଇ ଏକ ସଙ୍ଗ ।

ବିଶିଷ୍ଟ ହଲପ କରେ କେହି ଯେବେ

ସେ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ କରିଥାଏ ତେବେ ।

।୩୮।

ବାବାଜୀ ଭିଖାରି ଦାସ ଏକ ଜଣ

କରିଥିଲେ ବେଢ଼ା ବିରଜା ର୍ନିମ୍ମାଣ ।

ଦୃଢ଼ ହୋଇଅଛି ଆଉ ଭାଙ୍ଗୁ ନାହିଁ

ମୁଷ୍ଟିଭିକ୍ଷା ବଳ ଦେଖାଯାଏ ତହିଁ ।

।୩୯।

ମହାଷ୍ଟମୀ ଅର୍ଦ୍ଧ ନିଶାରେ ଭ୍ରମଣ

ପାଇଁ ଏକ ରଥ ହୁଅଇ ର୍ନିମାଣ ।

କୋଟିଏ ଦର୍ଶନ କଲେ ନୀଳାଚଳେ

ଯେ ଫଳ ମିଳଇ ତାର ସଙ୍ଗେ ତୁଳେ ।

।୪୦।

ଥରେ ଯେବେ ଭାଇ କରିବ ଦର୍ଶନ

ମହାଷ୍ଟମୀ ନିଶି ବିରଜା ଆନନ ।

ଥିଲା ଏକ ଦୁର୍ଗ ବିରଜା ନିକଟେ

ନବରପଦା ଯେ ନାମରେ ପ୍ରକଟେ ।

।୪୧।

ବରାହ ପୂର୍ବରେ ବଜାର ମଧ୍ୟରେ

ଏକାଦଶ ରୁଦ୍ର ଅଛନ୍ତି ସେଠାରେ ।

ସଦାବର୍ତ୍ତ ମଠ ରଘୁଜି ଭୋନ୍ସଲା

ସମୟେ ସ୍ଥାପିତ ତାହା ହୋଇଥିଲା ।

।୪୨।

ଜଗନ୍ନାଥ ସଦାବର୍ତ୍ତ ମଠ ସେବା

ଖଞ୍ଜା ଯେତେ ଅଛି ତାହାଙ୍କର ଦେବା ।

ରାଏ ଚୟନ ଯେ ଭୋଗ ମାଧବର

ଖଞ୍ଜା ଖଞ୍ଜିଦେଇ ଗଲେ ଦାନବୀର ।

।୪୩।

ଗଉରାଙ୍ଗ ରାୟ ଶ୍ରୀ ଗୋବିନ୍ଦ ଏକ

ମୂର୍ତ୍ତ ସ୍ଥାପି ଖଞ୍ଜା ଖଞ୍ଜିଲେ ଅନେକ ।

ତିନି ଶତ ପଞ୍ଚଷଠି ସଂଖ୍ୟା ଗ୍ରାମ

ଖଞ୍ଜିଦେଇ ରଖିଗଲେ ନିଜ ନାମ ।

।୪୪।

କୁସୁମ୍ୱୀ ବୋଲିଣ ବେଶ୍ୟା ଏକ ଥିଲା

ହ୍ରଦ ଆକାରରେ ପୁଷ୍କରିଣୀ କଲା ।

କୁସୁମ୍ୱା ବୋଲି ତା ନାମ ଅଟେ ଖ୍ୟାତ

ପୋତା ପଡ଼ିଗଲା ନୋହି ମରାମତ ।

।୪୫।

ଡାକ୍ତରଖାନାର ନିକଟେ ରାଜଇ

ନାମ ମାତ୍ର ତାର ରଖିଣ ଅଛଇ ।

ବିରଜା ନିକଟ ଯିବାର ପଥରେ

ସେତୁ ଏକ ଗଢ଼ା ହୋଇଛି ପଥରେ ।

।୪୬।

ଅଠରନଳା ସେ ନାମରେ ବିଦିତ

ଏପରି ସେ ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ନିର୍ମ୍ମିତ;

ଅଦ୍ୟାବଧି ହୋଇ ନାହିଁ ମରାମତ

ମନ୍ଦାକିନୀ ନଦୀ ଉପରେ ରାଜିତ ।

।୪୭।

ଖିଲାଣେ ଖୋଦିତ ବହୁ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ

ରହିଛି ସେଠାରେ ହୋଇଣ ଗୁପତ ।

ଅଠର ନଳାର ପାର୍ଶ୍ୱରେ କେନାଲ

ଯିବାରୁ ଭାଙ୍ଗିଛି ଦୁଇଗୋଟି ନାଳ ।

।୪୮।

ବ୍ରହ୍ମଯଜ୍ଞୁ ଜାତ ଈଶାନ-ଈଶ୍ୱର

ବିରଜା ଯେ ଯଜ୍ଞ ବରାହ ଆବର ।

ଈଶାନ-ଈଶ୍ୱର ହୃଦୟୁଁ ଭୈରବ

ବିରଜା ମାନସୁ ଜାତ ଦୁର୍ଗା ନବ ।

।୪୯।

ଚତୁଃଷଷ୍ଟି ପୁଣି ଯୋଗିନୀ ସମ୍ଭୂତ

ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣେ ହୋଇଛି ଉକତ ।

ଦ୍ୱାଦଶ ମାଧବ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଶରୀରୁ

କ୍ଷେତ୍ରକୁ କରିଣ ଅଛନ୍ତି ସୁଚାରୁ ।

।୫୦।

ବରୁଣ-ଈଶ୍ୱର ଉତ୍ପତ୍ତି ବରୁଣ

ତପସ୍ୟାର ପାଇଁ ହୋଇଲେ ବରଣ ।

ଇନ୍ଦ୍ର ତପସ୍ୟାର ଯୋଗରୁ ଉତ୍ତର-

ଈଶ୍ୱର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇ କ୍ଷେତ୍ରବର ।

।୫୧।

ସେ ମୂର୍ତ୍ତି ଦକ୍ଷିଣେ ଶଚୀ ତୀର୍ଥ ରାଜେ

କୃଷ୍ଣ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ଦିନେ ସ୍ନାନେ ପୂଜେ ।

ତାହାର ଦକ୍ଷିଣେ ବଶିଷ୍ଠ ଯେ ତୀର୍ଥ

ଲୋକର ହୋଇଣ ଅଛଇ ବିଦିତ ।

।୫୨।

ବରାହ ବିରଜା ମଧ୍ୟେ ଚାରି ରେଖା

ବୈତରଣୀ ପଦ୍ମ-ଶଶୀ ଚିତ୍ରରେଖା ।

ବିରଜା ଦକ୍ଷିଣେ ତିନି ରେଖା ସାଜେ

ହଂସ, ଜମ୍ୱୁ, ପଦ୍ମ ରେଖାମାନ ରାଜେ ।

।୫୩।

ବେଲେଶ୍ୱର ପୁଣି କିଲା ଲାଟେଶ୍ୱର

ବରୁଣ-ଈଶ୍ୱର ମଧ୍ୟରେ ଆକାର ।

ଶକଟ ସଦୃଶ ତୀର୍ଥରାଜ ସାଜେ

ଏକ ଊଣା କୋଟି ଲିଙ୍ଗ ତହିଁ ବିଜେ ।

।୫୪।

ଈଶାନ-ଈଶ୍ୱର ଦକ୍ଷିଣରେ ତୀର୍ଥ

ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ ନାମେ ତାହା ଅଟେ ଖ୍ୟାତ ।

ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା ଦିନେ ପିଣ୍ଡଦାନ

କର ତହିଁ ଯେବେ ବିଶ୍ୱାସ କରିଣ;

।୫୫।

ଦ୍ୱାଦଶୀ ଦିବସ ଶ୍ରାବଣ ମାସରେ

ତହିଁ ପିଣ୍ଡଦାନ କର ଯେବେ ଥରେ ।

ଗୟାତୀର୍ଥେ କଲେ ଯେ ଫଳ ଫଳଇ

ଏଠାରେ ତାଠାରୁ ଶତ ଗୁଣ ପାଇ ।

।୫୬।

ମଙ୍ଗଳବାରରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ଦିନ

ଅଷ୍ଟମୀ ଯେ ଗୁରୁବାରେ ହେଲେ ଜାଣ ।

ବିରଜା ଦର୍ଶନେ ମିଳେ ବିଷ୍ଣୁ ଭକ୍ତି

ଅଗସ୍ତି-ଈଶ୍ୱର ଦର୍ଶନରେ ମୁକ୍ତି ।

।୫୭।

ଭାଦ୍ର ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ କଲେ ତାହା ମିଳେ

ଫାଲଗୁନ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀ ବେଳେ ।

ମାଧବ ଦର୍ଶନ ଯୋଗଟି ପ୍ରଶସ୍ତ

ବରାହ ଯେ ଆଖଣ୍ଡଳ ଲିଙ୍ଗସ୍ଥିତ ।

।୫୮।

ମହାପାପୀ ମଲେ ତା ମଧ୍ୟେ ମୁକତ

ବରାହଙ୍କ ଠାରେ ଚଇତନ୍ୟ ଗୁପ୍ତ ।

ପ୍ରକାଶ ହୋଇଲେ କପିଳେଶ୍ୱରରେ

ମଠଟିଏ ଅଛି ଅଦ୍ୟାପି ସେଠାରେ ।

।୫୯।

କପିଳ ମୁନିର ତାହା ଅଟେ ତୀର୍ଥ

ତହିଁ ଧର୍ମ୍ମବଟ ହୋଇଛି ରାଜିତ ।

ମହାପୁଣ୍ୟ ମଣିକର୍ଣ୍ଣିକାରେ ସ୍ନାନ

ସେ ଜଳେ ମନ୍ଦିର ଅଧା ଅଟେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ।

।୬୦।

ବୁଡ଼ିଣ ଅଛନ୍ତି କପିଳ-ଈଶ୍ୱର

ଭୋଗ ନେଇ ଦେଲେ ଜଳର ଉପର ।

ଅସଂଖ୍ୟ ମାଗୁର କଚ୍ଛପ ସେଠାରେ

ଭୋଗ ଖାଉଥାନ୍ତି ଆନନ୍ଦ ମନରେ ।

।୬୧।

ଅତି ମନୋହର ଅଟେ ସେହି ସ୍ଥାନ

ବିରଜା ମନ୍ଦିରୁ ଅର୍ଦ୍ଧକ୍ରୋଶ ପୁଣ ।

ହଂସରେଖା ପାଖେ ତିଳ ଭଣ୍ଡେଶ୍ୱର

ଏଡ଼େ ବଡ଼ ଲିଙ୍ଗ ନାହଁ କେଉଁଠାର ।

।୬୨।

ବିରଜା ନିକଟେ ବ୍ରହ୍ମା ଯାଗ କୁଣ୍ଡ

ପୋଖରୀ ଆକାରେ ଅଟଇ ପ୍ରକାଣ୍ଡ ।

ତାର କିଛି ଦୂରେ ତ୍ରିଲୋଚନେଶ୍ୱର

ଦଶାନନ ଯାଗ କୁଣ୍ଡ ସେ ଠାବର ।

।୬୩।

ନଅ ହାତେ ଉଚ୍ଚ ଦେଉଳ ମଧ୍ୟରେ

ଅଷ୍ଟାଦଶଭୂଜା କାଳୀ ବିଜେ କରେ ।

ଯାଜପୁର ଯାତ୍ରୀ ଫେରି ଗଲାବେଳେ

ବାଟରେ ପୁଚ୍ଛନ୍ତି ଲୋକେ କୁତୂହଳେ-

।୬୪।

ନ ହାତ ଦେଉଳେ ଅଠର ହାତର

କାଳୀ ଦେଖିଅଛ କହ କେଉଁଠାର ?

ବରଜା ହାଟର ନିକଟେ ଭେଟିବ

ଅଗ୍ନି-ଈଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବ ।

।୬୫।

ଚାରି ପ୍ରହରରେ ଧରେ ଚାରିବର୍ଣ୍ଣ

ପୀତ, ଶୁଭ୍ର, ନୀଳ, କୃଷ୍ଣ ରଙ୍ଗମାନ ।

ନରହରିପୁର ଶାସନ ସୀମାରେ

ପ୍ରକାଣ୍ଡ ଗରୁଡ଼ ରହିଛି ମନ୍ଦିରେ ।

।୬୬।

ଶୁଭ ଖୁମ୍ବୁ ଉଡ଼ି ଆସିଣ ସେଠାରେ

ପଡ଼ିଛି ବୋଲିଣ କଥିତ ଲୋକରେ ।

ଦାଶରଥି ବିଦ୍ୟାଭୂଷଣ ନାମରେ

ପତି ମିଶ୍ର ଥିଲେ ନରହରିପୁରେ ।

।୬୭।

ଚାଳିଶ ବରଷ ବୟସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ,

ବିଭା ନୋହି ଅଧ୍ୟୟନେ ଥିଲେ ରତ ।

ବହୁ ପାଠ ପଢ଼ି ଦକ୍ଷିଣ ଦେଶରେ

ତ୍ରିପୁରସୂନ୍ଦରୀ ସାଧନ ସିଦ୍ଧିରେ ।

।୬୮।

ଶିଷ୍ୟକରି ଯାଇଥିଲେ ବହୁ ଲୋକ

ବ୍ରାହ୍ମଣ ମଧ୍ୟରେ କୁଳୀନ ଯେତେକ ।

ଦାମୋଦର ବିଦ୍ୟାବାଗୀଶ ବୋଲିଣ

ସ୍ୱପନପୁରରେ କୁଳୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣ ।

।୬୯।

ଭଗବତ ଗ୍ରନ୍ଥେ ଅଧିକାରୀ ଥିଲେ

ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ନିପୁଣ ହୋଇଲେ ।

ତାଙ୍କ ନିଷ୍ଠାପଣ କହିଲେ ନ ସରେ

ଶରୀରର ତେଜ ସଦା ମନୋହରେ ।

।୭୦।

ଶିବ ବିଦ୍ୟାରତ୍ନ ତାଙ୍କ ସମୟରେ

ଢେଙ୍କାନାଳ ଭାଗୀରଥ ସହିତରେ ।

ସଂସ୍କୃତ ବିଦ୍ୟାରେ ଥିଲେ ସେ ନିପୁଣ

ଦର୍ଶନ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଅତି ବିଚକ୍ଷଣ ।

।୭୧।

ପ୍ରଭାକର ଚୂଡ଼ାମଣୀ ନ୍ୟାୟବିତ୍

ଶ୍ରୀକର ଶାସ୍ତ୍ରୀ ତ ଭାରତେ ବିଦିତ ।

ଏମାନେ ଉତ୍କଳ ବିଖ୍ୟାତ ପଣ୍ଡିତ

କାଶୀକ୍ଷେତ୍ରେ ବଙ୍ଗେ ତାଙ୍କ ନାମ ଖ୍ୟାତ ।

।୭୨।

ଦାମୋଦର ବିଦ୍ୟାବାଗୀଶଙ୍କ ପୁତ୍ର

କାମପାଳ ନାମ ଉତ୍କଳେ ପବିତ୍ର ।

ତୋର କୋଳେ ଜନ୍ମି ଧନ୍ୟ କଲେ କ୍ଷେତ୍ର

ଆଉ କେହି ନାହିଁ ନୀଳମଣି ମାତ୍ର ।

।୭୩।

କାଳବଶେ ତାହା ହେଲା ମୃତଭାଷା

ଦାସ ହେଲେ ବିପ୍ରେ ଯେଣୁ କୋଳେ ଯୋଷା ।

କାବ୍ୟ ଖଣ୍ଡ କେତେ ପଢ଼ିଣ ପଣ୍ଡିତ

ବୋଲାଇଲେ ଯେଣୁ ନିଜ ଇଚ୍ଛାମତ ।

।୭୪।

ସେତକର ମଧ୍ୟ ଗୁଣ ନ ଦିଶିଲା

କାବ୍ୟ ଅଭିନୟ ବାଳାଠାରେ ହୋଲା ।

ଶୁଦ୍ଧ ଭାଷା ଖଣ୍ଡେ ଲେଖେ ନାହିଁ ଶକ୍ତି

ବୃଥା ଆଡ଼ମ୍ୱରେ ପଣ୍ଡିତ ବୋଲାନ୍ତି ।

।୭୫।

ତୋର କୃପାବଳେ ମାତଃ ଗୋ ବିରଜା

ଦେବଭାଷାମୟ ସ୍ତୋତ୍ର ମନ୍ତ୍ର ପୂଜା ।

ଯୋଗୁଁ ମୁଖରିତ ତୋର ପୀଠସ୍ଥାନ

ହୋଇଥିଲା ଏବେ ଅତି ଅଳ୍ପ ଜନ ।

।୭୬।

କାଏ ଅବା କରୁଅଛନ୍ତି ତା ଗାନ

ଶୁଭୂ ନାହିଁ ଆଉ ସେ ଝଙ୍କାର ପୁଣ ।

।୭୭।

ସତେକି ଫେରିବ ସେ ଯୁଗ ଭାରତେ

ତୋ ପୀଠ ଧ୍ୱନିତ ହେବ ପୂତ ଗୀତେ ।

ବ୍ରହ୍ମ ଅଗ୍ନି ଜାତା ମାତଃ ଗୋ ବିରଜା

ମହିଷାସୁରକୁ ମାରି ପାଇ ପୂଜା;

।୭୮।

ଶୂଳ ଲଙ୍ଗଳ ଯେ ଶୋଭଇ ହସ୍ତରେ

ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଜିଣିଣ କାନ୍ତି ତନୁ ଧରେ ।

ଚନ୍ଦ୍ର ନାଗ ଗଣପତି ରାଜେ ଶିରେ

ତୋ ପୀଠ ବର୍ଣ୍ଣନା ମାନବକି ପାରେ ?

।୭୯।

ତୋହ ନିକଟରୁ ନେଉଛି ବିଦାୟ

କରୁଣା କରିଣ ହୋଇବୁ ସଦୟ ।

ମୋର ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥାନେ ଯାଇ ପହଞ୍ଚିବି

ଫେରିଣ ତୋ ପାଦେ ବିନୟେ ନମିବି ।

।୮୦।

ବରାହଙ୍କ ତଳେ ବୁଢ଼ୀ ବୈତରଣୀ

ବୈତରଣୀ ସଙ୍ଗେ ଏକତ୍ରି ଗାମିନୀ ।

ତା ତଳେ ଥାଆନ୍ତି ମୁଗର-ଈଶ୍ୱର

ସେଠାରୁ ବହିଛି ଗେଙ୍ଗୁଟିର ଧାର ।

।୧।

ଗେଙ୍ଗୁଟି ଧାରରେ ତୋର ଦୁଇ କୂଳେ

କେତେ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖୁଥାଇ ନର ଡୋଳେ ।

ପ୍ରଭାତେ ସଧ୍ୟାହ୍ନେ ସାୟାହ୍ନେ ତୋ ତୀରେ

ନାନା ଜାତି ପକ୍ଷୀ କ୍ରୀଡ଼ା କୈତୁକରେ ।

।୨।

ଉଡ଼ି ଯାଉଥାନ୍ତି ବୃକ୍ଷେ ଚଉକତି

ପୁଣି ଆସି ତୋର ବାଲିରେ ବସନ୍ତି ।

କଅଁଳ ଗାଧୁଆ ବେଳରେ ଯୁବତୀ

କାଖେ କୁମ୍ଭ ଧରି ତୋ ତୀରେ ଆସନ୍ତି ।

।୩।

ପୂର୍ବ ରାତି କଥା ପକାଇ ହଳଦି

ଦେହରେ ଲଗାଇ ଖଡ଼ୁ ବଳା ମୁଦି ।

ମାଜୁଥାନ୍ତି ଆଣ୍ଠୁ ପରେ ହାତ ଥୋଇ

ଥଟ୍ଟା ପରିହାସେ ନାନା କଥା ହୋଇ ।

।୪।

ତା ପରେ ବୁଢ଼ୀଏ ଆସନ୍ତି ଗାଧୋଇ

ନାତି ନାତୁଣୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସଙ୍ଗେ ନେଇ ।

ପିଲାଙ୍କୁ ଗାଧୋଇ ପୋଛି ପାଛି ଦେଇ

କୂଳେ ଛିଡ଼ା ତାଙ୍କୁ କରିଦ୍ୟନ୍ତି ନେଇ ।

।୫।

ସେମାନେ କି ଥୟ ହୋଇଣ ବସନ୍ତି

ବାଲି ଜଳେ କେତେ ଖେଳ ଆରମ୍ଭନ୍ତି ।

ବୁଢ଼ୀଏ ଗାଧୁଆବେଳେ ପରସ୍ପରେ

ବୋହୂ କଥାମାନ ପଡ଼େ ନିରନ୍ତରେ ।

।୬।

ତା ପରେ ସ୍ନାନକୁ ଆସନ୍ତି ପୁରୁଷେ

ବିଲବାଡ଼ି କଥା ଭାଇବାଦ ଶେଷେ ।

ପକାଇ ଚଞ୍ଚଳ ସ୍ନାନ କରିଯାନ୍ତି

କୁଳାଚାର ଧର୍ମେ ମତି ନ ଦିଅନ୍ତି ।

।୭।

ଖରାବେଳେ ବାଲି ତାତିଯାଏ ଯେଣୁ

କେହି ଲୋକ ଦେଖା ନ ଯାଅନ୍ତି ତେଣୁ ।

ମାଛପରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇଣ ପକ୍ଷୀଏ

କିଏ ବସିଥାଏ କିଏ ଉଡ଼ୁଥାଏ ।

।୮।

ଖରାବେଳେ ମାଛ ପଦାକୁ ଉଠନ୍ତି

ଥଣ୍ଟେ ଚାପି ହୋଇ ଜୀବନ ହରାନ୍ତି ।

କାହିଁ ଜାଲ ଧରି କେଉଟେ ଡଙ୍ଗାରେ

ଓଟାରୁଣ ଥାନ୍ତି କୂଳକୁ ସଜୋରେ ।

।୯।

ଗୋଟା କେତେ ବଡ଼ ମାଛ ଯଦି ଧରେ

କେଉଟ ଆନନ୍ଦ କିଏ କଳିପାରେ ?

ଖରାକୁ ନ ମାନି ଭେଳା ଚାଲିଥାଏ

ନାଆ ଡଙ୍ଗାମାନ ଗତି କରି ଯାଏ ।

।୧୦।

ଆଗ ଆଡ଼ୁ ଯେବେ ପବନ ବହଇ

ତା ପଛକୁ ପଛ ଲହରି ଉଠଇ ।

ଡଙ୍ଗା ଦେହେ ଆସି ତାଳ ମାରୁଥାଏ

ତେରଛେ ତେରଛେ ଡଙ୍ଗା ଚାଲିଯାଏ ।

।୧୧।

ସାୟାହ୍ନେ ସୁନ୍ଦର ଦିଶେ ତୋର କୂଳ

ଜଳ ପାନ କରି ସର୍ବ ଜୀବକୁଳ ।

ଆସି ଜଳ ପିଇ ଆନନ୍ଦେ ଫେରନ୍ତି

କେହି ଅବା ଘାସ ଧୋଉଣ ଥାଆନ୍ତି ।

।୧୨।

ବେଶ ହୋଇ ତହୁଁ ଆସନ୍ତି ଅବଳା

ମାଙ୍ଗରେ ସିନ୍ଦୂର ଆଖି ମଧ୍ୟେ କଳା ।

କୁମ୍ୱେ ଜଳ ଭରି କାଖରେ ଲଦନ୍ତି

ସାରି ସାରି ହୋଇ ବାଲିରେ ଚାଲନ୍ତି ।

।୧୩।

ନିତମ୍ୱ ହଲାଇ ଚାଲିବା ବେଳରେ

ତୋର ତୀର ତହୁଁ ଅତି ଶୋଭା ଧରେ ।

ବାଉଁଶ କରଞ୍ଜ ଓ୍ୟାଉ ନାରୀକେଳ

ପଣସ ପୁଟିଆ ଖଜୁରି ଯେ ତାଳ ।

।୧୪।

ତୋର ତୀର ଶୋଭା ବଢ଼ାଉଣ ଥାଏ

ପକ୍ଷୀସ୍ୱନ ତହିଁ ମନ ମୋହୁଥାଏ ।

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱର ଦେବ ମନ୍ଦିର ରାଜଇ

ଉତ୍ତରବାହିନୀ ତୋ ଧାର ହୁଅଇ ।

।୧୫।

ବାଇଶି ପାବଚ୍ଛ ଜଳୁଁ ଉପରକୁ

ସୁଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀ ମନ୍ଦିର ତଳକୁ ।

ଖଞ୍ଜା ହୋଇ ଶୋଭା ପାଉଅଛି ତହିଁ

ଅଷ୍ଟ ସିଦ୍ଧ ପୀଠ ବିରାଜିତ ଯହିଁ ।

।୧୬।

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱର ସିଦ୍ଧବଟ

ସିଦ୍ଧ ଗଣନାଥ ରାଜେ ତୋର ତଟ ।

ସିଦ୍ଧ ଭୈରବ ଯେ ସିଦ୍ଧ ବିମ୍ୱରଟି

ନ ପାଇଲି ନାମ ଆଉ ଦୁଇଗୋଟି ।

।୧୭।

ପଦ୍ମନ ତପସ୍ୟା ସ୍ଥଳ ସେ ଅଟଇ

ହାରୀପୁର ଗ୍ରାମ ନିକଟେ ଅଛଇ ।

ଗୋପୀନାଥ ଦେବ ମନ୍ଦିର ସେ ଗ୍ରାମେ

ଭକ୍ତି ଆସେ ମନେ ତାହାଙ୍କର ନାମେ ।

।୧୮।

ତାହାର ସମ୍ମୁଖେ ପ୍ରକାଣ୍ଡ ପଥର

କଟା ହୋଇ ଚାରିକୋଣିଆ ଆକାର-

ପଡ଼ିଛି ହେବାକୁ ମଣ୍ଡପ ସେ ସ୍ଥାନେ

କିପରି ଆସିଲା ଭାବି ନୋହେ ମନେ ।

।୧୯।

ପାହାଡ଼ପୁର ନାମରେ ଗ୍ରାମ ଏକ

ଅନ୍ୟ ପାଶ୍ୱେ ରାଜେ ତୋର ତଟଯାକ ।

ହରମାଧବ ଯେ ମନୋହର ମୂର୍ତ୍ତି

ସେ ଗ୍ରାମେ ଅଛନ୍ତି ବିପ୍ର ପୂଜେ ନିତି ।

।୨୦।

ତାହାଙ୍କ ମହିମା ଖ୍ୟାତି ଯେ ପୁରାଣେ

ମୁକ୍ତି ଭୂତି ଆଦି ମିଳଇ ପୂଜନେ ।

ଆମ୍ର ବୃକ୍ଷ ତହଁ କିଏ ଗଣିପାରେ

ନାରୀକେଳ ଆଦି କେତେ ଶୋଭା ଧରେ ।

।୨୧।

ସାମନ୍ତ କୁଳୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ଘର

ଉଭୟ ତୀରରେ ରାଜଇ ପ୍ରଚୁର ।

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀ ମନ୍ଦିର ସମ୍ମୁଖେ

ବସିଣ ଅଭ୍ୟାସ କରୁଥିଲେ ମୁଖେ ।

।୨୨।

ଚଣ୍ଡୀ ବଗଳା ଯେ କାଳୀଙ୍କ କପୂର୍ର

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱର ଆଗେ ମହିମ୍ନ ଆବର ।

ରୁଦ୍ରଚଣ୍ଡୀ ଆଉ ଆପଦ ଉଦ୍ଧାର

ସ୍ତବେ ହେଉଥିଲା ସେ ସ୍ଥଳୀ ମୁଖର ।

।୨୩।

ସେ ବିପ୍ରେ ଗଲେଣି ତାଙ୍କ ବଂଶଧର

କରିଣ ଅଛନ୍ତି ସର୍ବସ୍ୱ ଉଦର ।

ହତଭାଗା ଲକ୍ଷ୍ମୀଛଡ଼ା ଗାଳି ଖାଇ

ବିଦେଶେ କଟାଉଛନ୍ତି ଦିନ ଯାଇ ।

।୨୪।

ମାତଃ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରି! ତୋର କୃପା ଊଣା

ହେଲା ଏବେ ସେବା ଭକ୍ତି ବିନୁ ସିନା ।

ଚଇତ୍ର ଶୁକଳ ଅଷ୍ଟମୀ ଦିବସେ

ତୋ ପାଶେ ଅଶୋକାଷ୍ଟମୀ ଯାତ୍ରା ବସେ ।

।୨୫।

ସିଦ୍ଧବଟ ତଳେ ବସିଣ ବ୍ରାହ୍ମଣେ

ସ୍ତବପାଠେ ସ୍ତବ୍ଧ କରିଥାନ୍ତି ଜନେ ।

ସକଳ ସମାଜ ଲୋକ ତହିଁ ଆସି

ପ୍ରଭାତେ ତୋ ତୁଠେ ସ୍ନାନ କରି ବସି ।

।୨୬।

ସଂକଳ୍ପ କରନ୍ତି ବ୍ରାହ୍ମଣ ବସାଇ

ପଇସାଏ ଦେଇ ତହିଁ ଚାଲିଯାଇ ।

ଆଠୋଟି ଅଶୋକ କଳିକା ଭକ୍ଷନ୍ତି

ବର୍ଷଯାଏ ଶୋକ ନ ହେବା ପାଞ୍ଚନ୍ତି ।

।୨୭।

ତାପରେ ତୋ ପୀଠେ ଦେବତା ଦର୍ଶନ

କରି ଭୋଗ ପାଇ ଯାତ୍ରାକୁ ଗମନ ।

ନାନା ଜାତି ଦ୍ରବ୍ୟ ବିକା କିଣା ହୁଏ

ନୂତନ ପଦାର୍ଥ କିଣା ହର୍ଷ ଦିଏ ।

।୨୮।

ଯାଜପୁର ଉଚ୍ଚ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସମାଜ

ଏକ ସ୍ଥାନେ ବସିଯାନ୍ତି ହୋଇ ସଜ ।

କରିଣଥାଏ ଯେ ନୀଚ ବନ୍ଧୁ କାହିଁ

ଖୋଜା ହୋଇ ଧରା ପଡ଼ିଥାଏ ତହିଁ ।

।୨୯।

ଜରିମାନା ଦେଇ ମିଶଇ ସମାଜେ

ପଇସା ନ ଥିଲେ ମୁଣ୍ଡ ପୋତେ ଲାଜେ ।

ଏବେ ଆଉ ନାହିଁ ସମାଜ କର୍ତ୍ତୁତ୍ୱ

ବନ୍ଧୁ କରୁଛନ୍ତି ନିଜ ଇଚ୍ଛାମତ ।

।୩୦।

ଧାମନଗରର ମିଆଁ ଜମିଦାର

ଅତି ଆଡ଼ମ୍ୱରେ ପ୍ରବେଶ ସେଠାର ।

ସେତେବେଳେ ଖରା ପାରି ଲୋକମାନେ

ଘରକୁ ଫେରିବା ପାଞ୍ଚୁଥାନ୍ତି ମନେ ।

।୩୧।

ଘଡ଼ିଏ ଦେଖିଣ ତାଙ୍କ ସାଜସଜ୍ଜା

ଫେରୁଥାନ୍ତି ଘରେ କହି କଥା ମଜ୍ଜା ।

ଯାତ୍ରାଶେଷେ କୁଆ ମେଳା ମେଳା ହୋଇ

ପଡ଼ିଥିବା ଭୋଗ ଥଣ୍ଟେ ଖୁମ୍ପି ଖାଇ ।

।୩୨।

ଝାମ୍ପୁଣ ଥାଆନ୍ତି ଭୋଗ ନେବା ଜନେ

ଜଣା ଲୋକ ଗମେ ଅତି ସାବଧାନେ ।

ପଞ୍ଚୁ କୋଶୀ ମଧ୍ୟେ ଏ ଯାତ୍ରା ପ୍ରସିଦ୍ଧ

ଧରି ପହଞ୍ଚନ୍ତି ଦ୍ରବ୍ୟ ସେ ବିବିଧ ।

।୩୩।

ଛେନା ଗୁଡ଼ ଘିଅ ଦଧି ଦୁଗ୍ଧ ଫଳ

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱର ଶିରେ ଘଷେ ଦେଇ ଜଳ ।

ପାଦୁକ ଘେନି ଯେ ଆସନ୍ତି ପଦାକୁ

ଉଖୁଡ଼ା ମିଠେଇ କିଣନ୍ତି ଘରକୁ ।

।୩୪।

ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରୀ-ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରେ ଭୋଗ ଦେଇ

ନିଜ ପୁତ୍ର କନ୍ୟା ଶୁଭ ମନାସଇ ।

ଯୁବକ ଯୁବତୀ ସ୍ୱଭାବ ସୁଲଭ

ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଭାବକୁ ଦେଖାନ୍ତି ତ ସର୍ବ ।

।୩୫।

ବାଳକ ବାଳିକା ମିଠେଇରେ ମନ

ନ ଦେଲେ ଭୂଇଁରେ ଲୋଟନ୍ତି କାନ୍ଦିଣ ।

କେତେ ମଜା କରୁଥାନ୍ତି ଜନମାନେ

ତାହା ବର୍ଣ୍ଣିବାକୁ ଧୈର୍ଯ୍ୟ କାହିଁ ମନେ ?

।୩୬।

ମାତଃ ସିଦ୍ଧେଶ୍ୱରି ! ଦିଅ ତୁ ବିଦାୟ

ତୋ ପୀଠବାସୀକୁ ହୋଇଥା ସଦୟ ।

ତୋର କୃପାବଳେ ମନୁଷ୍ୟପଣରେ

ନାମ ରଖିଯାନ୍ତୁ ଉତ୍କଳ ଦେଶରେ ।

।୩୭।

ଖଣ୍ଡାୟତ ପୁଣି ଅନେକ କରଣ

ଦୁଇ ତୀରେ ସୁଖେ କାଟନ୍ତି ଜୀବନ ।

ଦୁଇ ତୀରେ ହୁଏ ବାଲି ବୋଇତାଳୁ

ଟୁସୀ କଲରା ଯେ ରମ୍ଭା ଦେଶୀ ଆଳୁ ।

।୩୮।

କେତେ ଫସଲ ଯେ ହୁଅନ୍ତା କୂଳରେ

ଜଡ଼ତାବଶରୁ ନ ହୁଏ ହେଳାରେ ।

ମାତଃ ବୈତରଣି ! ତୋ ଗତି ବିଚିତ୍ର

ଦେଖାଉଛୁ ଲୋକେ କେତେ କେତେ ଚିତ୍ର ।

।୩୯।

ପୂର୍ବ ବର୍ଷ ଥିଲା ଯହିଁ ଗ୍ରାମ ଏକ

ଆଜି ସେ ସ୍ଥାନରେ ନାହିଁ କେହି ଲୋକ ।

ଢଳି ପଡ଼ି କାହିଁ ତରୁ ଚୂତବର

ଜାତ କରେ ସ୍ରୋତ ତୋ ଜଳେ ପ୍ରଖର ।

।୪୦।

କାହିଁ ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରେ ଶସ୍ୟ ଦେଖା ନାହିଁ

ଶୁଭ୍ର ଦିଶୁଥାଇ ବାଲିରାଶି ତହିଁ ।

କାହିଁ ଦେଉଥାଉ ତୁ ପଟୁ ଅଜାଡ଼ି

ତହିଁରେ ଫସଲ ଶୋଭୂଥାଏ ବଢ଼ି ।

।୪୧।

ଅତଡ଼ିର କଡ଼ କାହିଁ ସ୍ରୋତେ ଧୋଇ

କେତେ ନୂଆ ଚିତ୍ର ଦେଖା ଯାଉଥାଇ ।

କେଉଁଠାରେ ମିଳେ ପୂର୍ବ କୀର୍ତ୍ତି ଚିହ୍ନ

କେଉଁଠାରେ ଗ୍ରାମ ଥିବା ଚିହ୍ନମାନ ।

।୪୨।

କେଉଁଠାରେ ବାଲିକୁଦ ହୋଇଥିଲା

ସେଠାରେ ଗଭୀର ଗଣ୍ଡ ବିରାଜିଲା ।

କାହିଁ ଏକ ପାଶ୍ୱେ ଧାର ତୋର ଥିଲା

ଅନ୍ୟ ବର୍ଷେ ଅନ୍ୟ ପାଖେ ତା ବହିଲା ।

।୪୩।

କାହିଁ ତୋର ତୀରେ ଥିଲା ଚୂତବନ

ଏବେ ତହିଁ ବାଲିରାଜି ବିଦ୍ୟମାନ ।

କେତେ କାଠାଭେଳା ତୋର ବୃଦ୍ଧିବେଳେ

ବାଉଁଶ ସହିତ ଭାସି ଆସେ ଜଳେ ।

।୪୪।

ଢିପେ ବସି କାହିଁ ଚରଖା* ପକାଇ

ଡଙ୍ଗା ବାହି କାଠ ଧରିବାର ପାଇଁ ।

ଲୋକଙ୍କ ଉଦବେଗ କହିହୁଏ ନାହିଁ

ଜୀବନ ମୂର୍ଚ୍ଛିଣ କାଠ ଧରେ ତହିଁ ।

।୪୫।

ଜୀବାକା ନର୍ବାହେ ସେ ଉତ୍ସାହ ଯେବେ

ଦେଖା ଯାଉଥାନ୍ତା, ସର୍ବଦା କି ତେବେ ।

ପେଟପାଇଁ ଏତେ କଷ୍ଟ ସହୁଥାନ୍ତେ

ଘର ଛାଡ଼ି ପର ଦେଶେ ରହୁଥାନ୍ତେ ?

।୪୬।

ବଡ଼ ବଢ଼ି ବେଳେ ଘର ଯାଏ ଭାସି

କାନ୍ଦୁଥାଏ ଲୋକ ଛପରରେ ବସି ।

କଳ ଲୋକକୁ ସେ ଡାକ ଛାଡ଼ୁଥାଏ

ପିଲା ଧନ ନିଅ ମୁଁ ବୁଡ଼ିଣ ଯାଏ ।

।୪୭।

ସେ କରୁଣ ସ୍ୱନ ଯେ ଲୋକ ଶୁଣିବ

ଦୁଃଖ ଭୟେ ତାର ହୃଦୟ ଥରିବ ।

ଅତି ନିଦାରୁଣ ଲୋକ ଯେବେ ହେବ

ଦୟାରେ ତା ହୃଦ ନିଶ୍ଚେ ତରଳିବ ।

।୪୮।

ମାତଃ ବୈତରଣୀ ତୁ ଅତି ଦାରୁଣ

ବର୍ଷେ ବର୍ଷେ ହୋଇଥାଉ ତୁହି ପୁଣ ।